असोज १३, २०८१
नेपालमा घरजग्गा व्यवसायको वर्तमान अवस्था
नेपालमा घरजग्गा व्यवसायमा हाल सकारात्मक र नकारात्मक दुवै परिवर्तनहरू देखिएका छन्। नेपाल राष्ट्र बैंकले ऋण भुक्तानीको आम्दानी अनुपातलाई ५० प्रतिशतबाट ७० प्रतिशतमा वृद्धि गरिसकेकाले व्यक्तिहरूलाई ठूलो रकमको ऋण लिन सजिलो भएको छ, जसले घरजग्गा खरिदका लागि अवसर प्रदान गरेको छ। साथै, सरकारले लागू गरेको जग्गा वर्गीकरण प्रक्रियाले सानोतिनो टुक्रा बनाउने कामलाई सहजता दिएको छ, जसले विभिन्न वर्गका व्यक्तिहरूलाई घरजग्गा खरिद गर्न प्रेरित गरेको छ। यद्यपि यसले केही सकारात्मक प्रभाव ल्याएको छ, स्थानीय तहहरूको कमज़ोरी र विवादले सहरी विकास प्रक्रियामा बाधा पुर्याइरहेको छ, जसले गर्दा योजना र विकासमा गम्भीर असर परेको छ।
कोभिड-१९ को लामो प्रभाव र आर्थिक मन्दीले निजी आवास निर्माणमा संलग्न व्यक्तिहरूलाई चुनौतिमा पारिरहेको छ। पछिल्लो समय ब्याजदर घटेपनि घरजग्गा कारोबारमा उल्लेखनीय सुधार देखिएको छैन, र भदौ महिनामा ९ महिनायताकै सबैभन्दा कम घरजग्गा किनबेच भएको छ। उपभोक्ताको घर किन्ने इच्छामा कमीले बजारको गतिशीलतामा नकारात्मक असर परेको छ। बिना दर्ता/रजिस्ट्रार नगरिएका एजेन्टहरूको उपस्थितिले घरजग्गा बजारमा अनियमितता बढाएको छ; र सरकारी राजस्वमा पनि कमी ल्याएको छ। यस्ता चुनौतीहरूको समाधानका लागि सरकारले पारदर्शी कारोबारी वातावरण र उचित नीतिहरूको निर्माण गर्नुपर्ने आवश्यकता छ। साथै, घरजग्गा एजेन्टहरूको बलियो संघको स्थापना र सेवासुल्कको कानुनी व्यवस्था आवश्यक रहेको छ, जसले गर्दा व्यवसायलाई व्यवस्थित गर्न र गुणस्तरीय सेवाको सुनिश्चितता गर्न मद्दत गर्नेछ।
नेपालको घरजग्गा व्यवसाय हालको समयमा अत्यधिक प्रतिस्पर्धात्मक र चुनौतीपूर्ण अवस्थामा छ। अर्थतन्त्रका परिवर्तन, प्रविधिको विकास, र ग्राहकहरूको प्राथमिकतामा भइरहेको परिवर्तनका कारण व्यवसायले नयाँ रणनीतिहरू अवलम्बन गर्न आवश्यक भएको छ। यहाँको घरजग्गाको माग निरन्तर वृद्धि भइरहेको छ, जसले जमिनको मूल्यमा उल्लेखनीय वृद्धि गराएको छ र यसले घरजग्गा व्यवसायलाई आकर्षक बनाएको छ। असंगठित प्रवृत्तिहरू, कडा नियमनको अभाव, र व्यवसायीहरूबीचको असहयोगका कारण थुप्रै जटिलताहरू उत्पन्न भएका छन्। हालका वर्षहरूमा मध्यम र ठूला व्यापारीहरूले यस क्षेत्रमा बढी सक्रियता देखाएका छन्, जसले ठुला परियोजनाहरू सञ्चालन गर्न मद्दत पुर्याएको भए पनि मध्यम तथा साना व्यवसायीहरूको हित पर्याप्त रूपमा सम्बोधन हुन सकेको छैन।
मध्यस्थकर्ताहरूको भूमिकामा आउने चुनौतीहरू
घरजग्गा व्यवसायमा मध्यस्थकर्ताहरू, अर्थात् घरजग्गा एजेन्टहरूले महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छन्। यद्यपि, उनीहरूले विभिन्न चुनौतीहरूको सामना गर्नुपर्दछ, जसले कारोबारको प्रभावकारिता र विश्वसनीयता प्रभावित गर्न सक्छ। पहिलो चुनौती भनेको क्रेता र विक्रेताबीचको द्वन्द्व समाधान गर्नु हो। अक्सर, ग्राहकहरूका अपेक्षाहरू र वास्तविकता बीचमा अन्तर हुन्छ, जसले गर्दा विवाद उत्पन्न हुन्छ। एजेन्टहरूले यस्ता विवादहरूको समाधान गर्दै विश्वास कायम गर्नुपर्ने हुन्छ, जुन कहिलेकाहीँ जटिल र समय लाग्दो प्रक्रिया हुनसक्छ।
दोस्रो चुनौती भनेको पारदर्शिता र विश्वासको निर्माणमा रहेको समस्या हो। घरजग्गा कारोबारमा धेरै पटक असंगठित र अनधिकृत एजेन्टहरूको क्रियाकलापले व्यवसायको छवि बिगार्ने गर्दछ। यसले गर्दा ग्राहकहरूको विश्वासमा कमी आउँछ। एजेन्टहरूले पारदर्शी र पेशेवर सेवा प्रदान गर्दै, यस समस्याको समाधान गर्नुपर्छ। यसका लागि, एजेन्टहरूलाई व्यावसायिक मानक र आचारसंहितामा अभ्यस्त गराउन र कानूनी व्यवस्थालाई सम्मान गर्न प्रोत्साहित गर्न महत्त्वपूर्ण हुन्छ। यस्ता चुनौतीहरूको सामना गर्दा, एजेन्टहरूले आफ्नो भूमिकामा सुधार गर्दै घरजग्गा व्यवसायलाई सशक्त बनाउन सक्छन्।
व्यवसायलाई व्यवस्थित गर्ने उपायहरू
नेपालको घरजग्गा व्यवसायलाई व्यवस्थित गर्नका लागि विभिन्न प्रभावकारी उपायहरू आवश्यक छन्। सबैभन्दा पहिला, सरकार र व्यवसायीहरूको बीचमा एक सक्रिय संवाद र सहकार्यको वातावरण सिर्जना गर्नुपर्नेछ। यसमा व्यावसायिक संघहरूको गठन र समन्वय परिषदहरूको स्थापना समावेश गर्न सकिन्छ, जसले गर्दा घरजग्गा व्यवसायका सबै पक्षधरहरूको आवाज र चासोहरूलाई एकत्रित गरी नीति निर्माणमा समावेश गर्न सकिन्छ। यसले पारदर्शिता र उत्तरदायित्वमा वृद्धि गर्नेछ र कारोबारमा सामूहिक सशक्तिकरणको वातावरण सिर्जना गर्नेछ।
अर्को महत्वपूर्ण उपाय भनेको घरजग्गा एजेन्टहरूको दर्ता र लाइसेन्सिङ प्रक्रिया लागू गर्नु हो। यस प्रक्रियाले एजेन्टहरूको योग्यताको आधारमा छनोट गर्न र कार्यक्षमता सुनिश्चित गर्नका लागि स्पष्ट मानकहरू तोक्नुपर्छ। यसले गर्दा केवल प्रमाणित र पेशेवर एजेन्टहरू बजारमा सक्रिय रहनेछन्। थप रूपमा, सेवासुल्क र पारिश्रमिकलाई कानूनी रूपमा सुनिश्चित गर्दा, यसले व्यवसायीहरूको आर्थिक सुरक्षा र उपभोक्ताको विश्वासलाई बलियो बनाउनेछ। यी उपायहरूले नेपालमा घरजग्गा व्यवसायलाई व्यवस्थित, सुरक्षित, र दीर्घकालीन रूपमा सफल बनाउन महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्नेछन्।
विदेशी उदाहरणहरू र विश्वव्यापी अभ्यासहरू
अन्तर्राष्ट्रिय घरजग्गा बजारहरूले व्यवस्थापन र पारदर्शिताको क्षेत्रमा धेरै उदाहरणहरू प्रस्तुत गरेका छन्, जसले नेपालका लागि महत्वपूर्ण पाठहरू दिन सक्छ। विकसित देशहरूमा, जस्तै अमेरिका र क्यानाडामा, घरजग्गा एजेन्टहरूको सेवासुल्क र कार्य विधिहरू कानूनी रूपमा निश्चित छन्, जसले गर्दा उपभोक्ताहरू र व्यवसायीहरू बीचको विश्वास बढ्दछ। यी देशहरूमा, एजेन्टहरूले स्पष्ट र पारदर्शी शुल्क संरचना लागू गरिरहेका छन्, जसले गर्दा ग्राहकहरूलाई सही मूल्य र सेवाको अनुमान गर्न मद्दत पुर्याउँछ। यसका साथै, दर्ता र लाइसेन्सिङ प्रक्रिया व्यवस्थित गरिएकाले केवल योग्य र पेशेवर एजेन्टहरू बजारमा क्रियाशील रहन्छन्।
नेपालका लागि यी विदेशी अभ्यासहरू लागू गर्न महत्त्वपूर्ण छ, जसले घरजग्गा कारोबारमा पारदर्शिता र विश्वसनीयता अभिवृद्धि गर्नेछ। विदेशमा लागू गरिएका प्रभावकारी विधिहरूलाई आत्मसात गर्दै, नेपालमा पनि घरजग्गा एजेन्टहरूको दर्ता र सेवासुल्कलाई कानूनी रूपमा स्पष्ट पार्नुपर्ने आवश्यकता छ। यसले व्यवसायको संरचनामा सुधार ल्याउनेछ र उपभोक्ताको सुरक्षालाई पनि सुनिश्चित गर्नेछ। यसरी, नेपालले विदेशी उदाहरणहरूबाट सिक्दै घरजग्गा बजारलाई व्यवस्थित र दीर्घकालीन रूपमा सफल बनाउन सक्छ।
नयाँ नीति तथा कानूनको आवश्यकता
नेपालमा घरजग्गा कारोबारलाई व्यवस्थित र पारदर्शी बनाउन नयाँ नीति तथा कानूनको खाँचो झन् आवश्यक हुँदै गएको छ। हालको कानूनी संरचना अपूरो र अस्पष्ट भएकाले यस क्षेत्रमा कार्यरत एजेन्टहरू र व्यवसायीहरू विभिन्न समस्यामा परिरहेका छन्। अझै पनि घरजग्गा कारोबारको नियमन प्रभावकारी छैन, जसका कारण उपभोक्ता र व्यवसायी दुवैलाई विश्वास संकटको सामना गर्नुपरेको छ।
वर्तमानमा, घरजग्गा एजेन्टहरूको वैधता र जिम्मेवारीको स्पष्ट परिभाषा कानूनी रूपमा स्थापित छैन। जसले गर्दा, असंगठित एजेन्टहरू बजारमा हावी भइरहेका छन्, र घरजग्गा खरिद-बिक्रीमा पारदर्शिता अभाव देखिन्छ। यसले गर्दा कारोबारमा ठगी, धोखाधडी जस्ता समस्याहरू बढिरहेका छन्। ठोस कानूनी व्यवस्था बिना, एजेन्टहरूलाई व्यवसायीको रूपमा उचित मान्यता प्राप्त गर्न समस्या भइरहेको छ, जसले बजारलाई अव्यवस्थित बनाएको छ।
सेवासुल्क (ब्रोक्रेज) को कानुनी व्यवस्था
नेपालमा घरजग्गा कारोबारलाई व्यवस्थित बनाउन एजेन्टहरूको लागि सेवासुल्क (ब्रोक्रेज) सम्बन्धी कानुनी व्यवस्था आवश्यक ठानिएको छ। एजेन्टहरूले बिक्रीमा ३ प्रतिशत र भाडामा १ महिनाको बराबर सेवासुल्क लिने प्रचलन भए पनि यसको कुनै कानुनी आधार छैन। यस कारणले गर्दा, घरजग्गा कारोबारमा पारदर्शिता र विश्वास अभाव भइरहेको छ। सेवासुल्कलाई बैधानिक रूपमा सुनिश्चित गर्न सकिएमा एजेन्टहरूको आर्थिक सुरक्षासँगै बजारमा स्थिरता र एकरूपता कायम हुने अपेक्षा गरिएको छ।
साथै, सेवासुल्क नदिएमा एजेन्टहरूले कानूनी उपचार खोज्न पाउने निकायको स्थापनाको पनि आवश्यकता छ। यसले गर्दा, एजेन्टहरूले आफ्नो पारिश्रमिक पाउन र उपभोक्ताहरूले उचित सेवा प्राप्त गर्न कानूनी सुरक्षा प्राप्त गर्नेछन्। यसले घरजग्गा कारोबारलाई व्यवस्थित, पारदर्शी, र विवादरहित बनाउन सहयोग पुग्ने विश्वास गरिएको छ।
घरजग्गा एजेन्टहरूको एकता: शक्तिशाली संघको आवश्यकता
नेपालमा घरजग्गा एजेन्टहरूको हकहितको संरक्षणका लागि एउटा बलियो संघ वा संगठनको आवश्यकता छ। यस्तो संघले सरकारी नीति निर्माणमा दबाब दिन सक्ने, व्यावसायिक प्रतिष्ठानहरू बीच समन्वय गर्न सक्ने र एजेन्टहरूको अधिकारको संरक्षण गर्ने भूमिका निर्वाह गर्न सक्दछ।
एउटै संघमार्फत घरजग्गा व्यवसायीहरूले आफ्नो हकहितका लागि बलियो आवाज उठाउन सक्छन्। यसले व्यवसायलाई व्यवस्थित र पारदर्शी बनाउनुका साथै, व्यवसायीहरूको भविष्य पनि सुनिश्चित गर्न सक्छ।
नेपालमा घरजग्गा व्यवसायलाई व्यवस्थित गर्न सरकार, व्यावसायिक संघहरू, र एजेन्टहरूबीचको सहकार्य अत्यावश्यक छ। स्पष्ट नीति, कानून, र संघहरू स्थापना गरेमा यो क्षेत्र थप समृद्ध र विश्वासिलो बन्न सक्छ।
Recent Comments