No Comments

नेपालको घरजग्गा व्यवसाय: भविष्यका लागि सोच्नुपर्ने कदमहरु !!

असोज १३, २०८१

नेपालमा घरजग्गा व्यवसायको वर्तमान अवस्था

नेपालमा घरजग्गा व्यवसायमा हाल सकारात्मक र नकारात्मक दुवै परिवर्तनहरू देखिएका छन्। नेपाल राष्ट्र बैंकले ऋण भुक्तानीको आम्दानी अनुपातलाई ५० प्रतिशतबाट ७० प्रतिशतमा वृद्धि गरिसकेकाले व्यक्तिहरूलाई ठूलो रकमको ऋण लिन सजिलो भएको छ, जसले घरजग्गा खरिदका लागि अवसर प्रदान गरेको छ। साथै, सरकारले लागू गरेको जग्गा वर्गीकरण प्रक्रियाले सानोतिनो टुक्रा बनाउने कामलाई सहजता दिएको छ, जसले विभिन्न वर्गका व्यक्तिहरूलाई घरजग्गा खरिद गर्न प्रेरित गरेको छ। यद्यपि यसले केही सकारात्मक प्रभाव ल्याएको छ, स्थानीय तहहरूको कमज़ोरी र विवादले सहरी विकास प्रक्रियामा बाधा पुर्याइरहेको छ, जसले गर्दा योजना र विकासमा गम्भीर असर परेको छ।

कोभिड-१९ को लामो प्रभाव र आर्थिक मन्दीले निजी आवास निर्माणमा संलग्न व्यक्तिहरूलाई चुनौतिमा पारिरहेको छ। पछिल्लो समय ब्याजदर घटेपनि घरजग्गा कारोबारमा उल्लेखनीय सुधार देखिएको छैन, र भदौ महिनामा ९ महिनायताकै सबैभन्दा कम घरजग्गा किनबेच भएको छ। उपभोक्ताको घर किन्ने इच्छामा कमीले बजारको गतिशीलतामा नकारात्मक असर परेको छ। बिना दर्ता/रजिस्ट्रार नगरिएका एजेन्टहरूको उपस्थितिले घरजग्गा बजारमा अनियमितता बढाएको छ; र सरकारी राजस्वमा पनि कमी ल्याएको छ। यस्ता चुनौतीहरूको समाधानका लागि सरकारले पारदर्शी कारोबारी वातावरण र उचित नीतिहरूको निर्माण गर्नुपर्ने आवश्यकता छ। साथै, घरजग्गा एजेन्टहरूको बलियो संघको स्थापना र सेवासुल्कको कानुनी व्यवस्था आवश्यक रहेको छ, जसले गर्दा व्यवसायलाई व्यवस्थित गर्न र गुणस्तरीय सेवाको सुनिश्चितता गर्न मद्दत गर्नेछ।

नेपालको घरजग्गा व्यवसाय हालको समयमा अत्यधिक प्रतिस्पर्धात्मक र चुनौतीपूर्ण अवस्थामा छ। अर्थतन्त्रका परिवर्तन, प्रविधिको विकास, र ग्राहकहरूको प्राथमिकतामा भइरहेको परिवर्तनका कारण व्यवसायले नयाँ रणनीतिहरू अवलम्बन गर्न आवश्यक भएको छ। यहाँको घरजग्गाको माग निरन्तर वृद्धि भइरहेको छ, जसले जमिनको मूल्यमा उल्लेखनीय वृद्धि गराएको छ र यसले घरजग्गा व्यवसायलाई आकर्षक बनाएको छ। असंगठित प्रवृत्तिहरू, कडा नियमनको अभाव, र व्यवसायीहरूबीचको असहयोगका कारण थुप्रै जटिलताहरू उत्पन्न भएका छन्। हालका वर्षहरूमा मध्यम र ठूला व्यापारीहरूले यस क्षेत्रमा बढी सक्रियता देखाएका छन्, जसले ठुला परियोजनाहरू सञ्चालन गर्न मद्दत पुर्याएको भए पनि मध्यम तथा साना व्यवसायीहरूको हित पर्याप्त रूपमा सम्बोधन हुन सकेको छैन।

मध्यस्थकर्ताहरूको भूमिकामा आउने चुनौतीहरू

घरजग्गा व्यवसायमा मध्यस्थकर्ताहरू, अर्थात् घरजग्गा एजेन्टहरूले महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छन्। यद्यपि, उनीहरूले विभिन्न चुनौतीहरूको सामना गर्नुपर्दछ, जसले कारोबारको प्रभावकारिता र विश्वसनीयता प्रभावित गर्न सक्छ। पहिलो चुनौती भनेको क्रेता र विक्रेताबीचको द्वन्द्व समाधान गर्नु हो। अक्सर, ग्राहकहरूका अपेक्षाहरू र वास्तविकता बीचमा अन्तर हुन्छ, जसले गर्दा विवाद उत्पन्न हुन्छ। एजेन्टहरूले यस्ता विवादहरूको समाधान गर्दै विश्वास कायम गर्नुपर्ने हुन्छ, जुन कहिलेकाहीँ जटिल र समय लाग्दो प्रक्रिया हुनसक्छ।

दोस्रो चुनौती भनेको पारदर्शिता र विश्वासको निर्माणमा रहेको समस्या हो। घरजग्गा कारोबारमा धेरै पटक असंगठित र अनधिकृत एजेन्टहरूको क्रियाकलापले व्यवसायको छवि बिगार्ने गर्दछ। यसले गर्दा ग्राहकहरूको विश्वासमा कमी आउँछ। एजेन्टहरूले पारदर्शी र पेशेवर सेवा प्रदान गर्दै, यस समस्याको समाधान गर्नुपर्छ। यसका लागि, एजेन्टहरूलाई व्यावसायिक मानक र आचारसंहितामा अभ्यस्त गराउन र कानूनी व्यवस्थालाई सम्मान गर्न प्रोत्साहित गर्न महत्त्वपूर्ण हुन्छ। यस्ता चुनौतीहरूको सामना गर्दा, एजेन्टहरूले आफ्नो भूमिकामा सुधार गर्दै घरजग्गा व्यवसायलाई सशक्त बनाउन सक्छन्।

व्यवसायलाई व्यवस्थित गर्ने उपायहरू

नेपालको घरजग्गा व्यवसायलाई व्यवस्थित गर्नका लागि विभिन्न प्रभावकारी उपायहरू आवश्यक छन्। सबैभन्दा पहिला, सरकार र व्यवसायीहरूको बीचमा एक सक्रिय संवाद र सहकार्यको वातावरण सिर्जना गर्नुपर्नेछ। यसमा व्यावसायिक संघहरूको गठन र समन्वय परिषदहरूको स्थापना समावेश गर्न सकिन्छ, जसले गर्दा घरजग्गा व्यवसायका सबै पक्षधरहरूको आवाज र चासोहरूलाई एकत्रित गरी नीति निर्माणमा समावेश गर्न सकिन्छ। यसले पारदर्शिता र उत्तरदायित्वमा वृद्धि गर्नेछ र कारोबारमा सामूहिक सशक्तिकरणको वातावरण सिर्जना गर्नेछ।

अर्को महत्वपूर्ण उपाय भनेको घरजग्गा एजेन्टहरूको दर्ता र लाइसेन्सिङ प्रक्रिया लागू गर्नु हो। यस प्रक्रियाले एजेन्टहरूको योग्यताको आधारमा छनोट गर्न र कार्यक्षमता सुनिश्चित गर्नका लागि स्पष्ट मानकहरू तोक्नुपर्छ। यसले गर्दा केवल प्रमाणित र पेशेवर एजेन्टहरू बजारमा सक्रिय रहनेछन्। थप रूपमा, सेवासुल्क र पारिश्रमिकलाई कानूनी रूपमा सुनिश्चित गर्दा, यसले व्यवसायीहरूको आर्थिक सुरक्षा र उपभोक्ताको विश्वासलाई बलियो बनाउनेछ। यी उपायहरूले नेपालमा घरजग्गा व्यवसायलाई व्यवस्थित, सुरक्षित, र दीर्घकालीन रूपमा सफल बनाउन महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्नेछन्।

विदेशी उदाहरणहरू र विश्वव्यापी अभ्यासहरू

अन्तर्राष्ट्रिय घरजग्गा बजारहरूले व्यवस्थापन र पारदर्शिताको क्षेत्रमा धेरै उदाहरणहरू प्रस्तुत गरेका छन्, जसले नेपालका लागि महत्वपूर्ण पाठहरू दिन सक्छ। विकसित देशहरूमा, जस्तै अमेरिका र क्यानाडामा, घरजग्गा एजेन्टहरूको सेवासुल्क र कार्य विधिहरू कानूनी रूपमा निश्चित छन्, जसले गर्दा उपभोक्ताहरू र व्यवसायीहरू बीचको विश्वास बढ्दछ। यी देशहरूमा, एजेन्टहरूले स्पष्ट र पारदर्शी शुल्क संरचना लागू गरिरहेका छन्, जसले गर्दा ग्राहकहरूलाई सही मूल्य र सेवाको अनुमान गर्न मद्दत पुर्याउँछ। यसका साथै, दर्ता र लाइसेन्सिङ प्रक्रिया व्यवस्थित गरिएकाले केवल योग्य र पेशेवर एजेन्टहरू बजारमा क्रियाशील रहन्छन्।

नेपालका लागि यी विदेशी अभ्यासहरू लागू गर्न महत्त्वपूर्ण छ, जसले घरजग्गा कारोबारमा पारदर्शिता र विश्वसनीयता अभिवृद्धि गर्नेछ। विदेशमा लागू गरिएका प्रभावकारी विधिहरूलाई आत्मसात गर्दै, नेपालमा पनि घरजग्गा एजेन्टहरूको दर्ता र सेवासुल्कलाई कानूनी रूपमा स्पष्ट पार्नुपर्ने आवश्यकता छ। यसले व्यवसायको संरचनामा सुधार ल्याउनेछ र उपभोक्ताको सुरक्षालाई पनि सुनिश्चित गर्नेछ। यसरी, नेपालले विदेशी उदाहरणहरूबाट सिक्दै घरजग्गा बजारलाई व्यवस्थित र दीर्घकालीन रूपमा सफल बनाउन सक्छ।

नयाँ नीति तथा कानूनको आवश्यकता

नेपालमा घरजग्गा कारोबारलाई व्यवस्थित र पारदर्शी बनाउन नयाँ नीति तथा कानूनको खाँचो झन् आवश्यक हुँदै गएको छ। हालको कानूनी संरचना अपूरो र अस्पष्ट भएकाले यस क्षेत्रमा कार्यरत एजेन्टहरू र व्यवसायीहरू विभिन्न समस्यामा परिरहेका छन्। अझै पनि घरजग्गा कारोबारको नियमन प्रभावकारी छैन, जसका कारण उपभोक्ता र व्यवसायी दुवैलाई विश्वास संकटको सामना गर्नुपरेको छ। 

वर्तमानमा, घरजग्गा एजेन्टहरूको वैधता र जिम्मेवारीको स्पष्ट परिभाषा कानूनी रूपमा स्थापित छैन। जसले गर्दा, असंगठित एजेन्टहरू बजारमा हावी भइरहेका छन्, र घरजग्गा खरिद-बिक्रीमा पारदर्शिता अभाव देखिन्छ। यसले गर्दा कारोबारमा ठगी, धोखाधडी जस्ता समस्याहरू बढिरहेका छन्। ठोस कानूनी व्यवस्था बिना, एजेन्टहरूलाई व्यवसायीको रूपमा उचित मान्यता प्राप्त गर्न समस्या भइरहेको छ, जसले बजारलाई अव्यवस्थित बनाएको छ।

सेवासुल्क (ब्रोक्रेज) को कानुनी व्यवस्था

नेपालमा घरजग्गा कारोबारलाई व्यवस्थित बनाउन एजेन्टहरूको लागि सेवासुल्क (ब्रोक्रेज) सम्बन्धी कानुनी व्यवस्था आवश्यक ठानिएको छ। एजेन्टहरूले बिक्रीमा ३ प्रतिशत र भाडामा १ महिनाको बराबर सेवासुल्क लिने प्रचलन भए पनि यसको कुनै कानुनी आधार छैन। यस कारणले गर्दा, घरजग्गा कारोबारमा पारदर्शिता र विश्वास अभाव भइरहेको छ। सेवासुल्कलाई बैधानिक रूपमा सुनिश्चित गर्न सकिएमा एजेन्टहरूको आर्थिक सुरक्षासँगै बजारमा स्थिरता र एकरूपता कायम हुने अपेक्षा गरिएको छ।

साथै, सेवासुल्क नदिएमा एजेन्टहरूले कानूनी उपचार खोज्न पाउने निकायको स्थापनाको पनि आवश्यकता छ। यसले गर्दा, एजेन्टहरूले आफ्नो पारिश्रमिक पाउन र उपभोक्ताहरूले उचित सेवा प्राप्त गर्न कानूनी सुरक्षा प्राप्त गर्नेछन्। यसले घरजग्गा कारोबारलाई व्यवस्थित, पारदर्शी, र विवादरहित बनाउन सहयोग पुग्ने विश्वास गरिएको छ।

घरजग्गा एजेन्टहरूको एकता: शक्तिशाली संघको आवश्यकता

नेपालमा घरजग्गा एजेन्टहरूको हकहितको संरक्षणका लागि एउटा बलियो संघ वा संगठनको आवश्यकता छ। यस्तो संघले सरकारी नीति निर्माणमा दबाब दिन सक्ने, व्यावसायिक प्रतिष्ठानहरू बीच समन्वय गर्न सक्ने र एजेन्टहरूको अधिकारको संरक्षण गर्ने भूमिका निर्वाह गर्न सक्दछ।  

एउटै संघमार्फत घरजग्गा व्यवसायीहरूले आफ्नो हकहितका लागि बलियो आवाज उठाउन सक्छन्। यसले व्यवसायलाई व्यवस्थित र पारदर्शी बनाउनुका साथै, व्यवसायीहरूको भविष्य पनि सुनिश्चित गर्न सक्छ। 

नेपालमा घरजग्गा व्यवसायलाई व्यवस्थित गर्न सरकार, व्यावसायिक संघहरू, र एजेन्टहरूबीचको सहकार्य अत्यावश्यक छ। स्पष्ट नीति, कानून, र संघहरू स्थापना गरेमा यो क्षेत्र थप समृद्ध र विश्वासिलो बन्न सक्छ।

No Comments

रियल स्टेट एजेन्ट र एजेन्सीहरूले पालना गर्नुपर्ने प्रमुख नैतिक मापदण्डहरू

सुरक्षित र विश्वसनीय घरजग्गा कारोबारका लागि आचार-संहिताको महत्त्व

ललितपुर, नेपाल ।
नेपालमा घरजग्गा कारोबारसँग सम्बन्धित व्यवसायको वृद्धि भइरहेको छ, जसले गर्दा रियल स्टेट एजेन्ट, एजेन्सी, र रियाल्टरहरूको महत्त्वपूर्ण भूमिका थप बढेको छ। यसै सन्दर्भमा, घरजग्गा बजारमा अनुशासन र इमान्दारी कायम गर्न आचार-संहिताको आवश्यकता झन् झन् बढ्दै गएको छ। घरजग्गा व्यवसायमा पारदर्शिता, विश्वसनीयता, र इमान्दारिताका साथ काम गर्न आचार-संहिताहरूको महत्त्व अत्यन्तै ठूलो छ, जसको पालनाले व्यवसायमा सफलता र विश्वास कायम रहन मद्दत गर्छ। यी आचार-संहिताहरूको उद्देश्य भनेको ग्राहकहरूको हकहितको संरक्षण गर्नु र घरजग्गा कारोबारको स्थायित्व र भरोसा बढाउनु हो।

 १. पारदर्शिता र इमान्दारिता (Transparency and Honesty)

रियल स्टेट एजेन्टहरूलाई सबैभन्दा पहिले पारदर्शिता र इमान्दारितालाई प्राथमिकता दिनुपर्छ। ग्राहकलाई कुनै पनि प्रकारको गलत जानकारी वा अधुरो सूचना दिनु हुँदैन। कुनै पनि घरजग्गाको मूल्य, मिति, मापदण्ड, कानूनी स्थिति वा अन्य आवश्यक जानकारीको पूर्णता सुनिश्चित गरी ग्राहकलाई जानकारी दिनु नै आचार-संहिताको मुख्य हिस्सा हो। उदाहरण:- कुनै सम्पत्ति बिक्री गर्दा सम्पत्तिको वास्तविक अवस्था, मूल्याङ्कन र कानूनी स्थिति ग्राहकलाई स्पष्ट गर्नुपर्छ। सम्पत्तिमा रहेको कुनै विवाद, ऋण, वा अन्य जटिलता भए त्यसको बारेमा पूर्ण जानकारी दिनुपर्छ।

 २. ग्राहकको गोपनीयता कायम राख्ने (Maintaining Client Confidentiality)

रियल स्टेट एजेन्टहरूले ग्राहकको व्यक्तिगत सूचना वा कारोवारसँग सम्बन्धित गोप्य जानकारीलाई सुरक्षित राख्नुपर्छ। ग्राहकको व्यक्तिगत जानकारीलाई बिना अनुमति सार्वजनिक गर्नु वा अनावश्यक रूपमा तेस्रो पक्षलाई जानकारी दिनु आचार-संहिताको उल्लंघन हो। उदाहरण:- ग्राहकले दिएको सम्पत्तिको विवरणलाई एजेन्टले अरूलाई बिना अनुमति प्रकट गर्न हुँदैन। आर्थिक अवस्था, घरजग्गाको मुल्याङ्कन, वा कुनै कानूनी कागजातलाई गोप्य राख्नुपर्छ।

३. न्यूनतम सेवास्तर कायम गर्नु (Ensuring Minimum Service Standards)

रियल स्टेट एजेन्टहरूले निश्चित गुणस्तरीय सेवा प्रदान गर्नुपर्ने हुन्छ। ग्राहकलाई गुणस्तरपूर्ण सेवा दिनु आचार-संहिताको महत्त्वपूर्ण हिस्सा हो। सेवामा कुनै पनि प्रकारको कमी वा कमजोरी भएमा त्यसले ग्राहकलाई नोक्सान पुर्याउन सक्छ, जसले गर्दा रियल स्टेट बजारमा अस्थिरता उत्पन्न हुन सक्छ। उदाहरण:- सम्पत्तिको जानकारी समयमै दिने र आवश्यक कागजात तयारीमा समयको ख्याल गर्ने। कानूनी प्रक्रिया पूरा गर्न सहयोग पुर्याउने।

४. ग्राहकसँगको इमान्दार व्यवहार (Fair Dealings with Clients)

एजेन्टहरूले ग्राहकसँग छलकपट नगरी इमान्दारीपूर्वक व्यवहार गर्नुपर्छ। कुनै पनि ग्राहकसँग व्यवहार गर्दा समानता, सम्मान, र इमान्दारीले काम गर्नुपर्छ। एजेन्टहरूले ग्राहकलाई अनावश्यक दबाब नदिनु आचार-संहितामा समावेश गरिएको छ। उदाहरण:- ग्राहकलाई अधिक मूल्यमा सम्पत्ति किन्न दबाब दिनु हुँदैन। कसैले पहिल्यै दिएका प्रस्तावहरूलाई ध्यानमा राखी अन्य प्रस्तावलाई सच्चा रूपमा प्रस्तुत गर्नुपर्छ।

 ५. कानूनी प्रक्रिया र नियमहरूको पालना (Compliance with Legal Procedures and Regulations)

रियल स्टेट एजेन्टहरूले सम्पत्ति कारोबार गर्दा मुलुकको कानून, नियम, र प्रक्रिया अनुसार काम गर्नुपर्छ। कुनै पनि कानूनी प्रक्रिया उल्लङ्घन गर्न नहुने आचार-संहिताले भनेको छ। यो सुनिश्चित गर्नुपर्नेछ कि सबै प्रकारका कारोबार, लिखत, वा सम्झौताहरू कानूनी रूपमा मान्य छन् र कुनै पनि गैरकानूनी गतिविधि भएको छैन। उदाहरण:- रियल स्टेट कारोबारमा लागू हुने कर, दस्तुर, र अन्य शुल्कहरूको सही हिसाब राख्ने। सरकारी नियमअनुसार सम्पत्तिको दाखिला, दर्ता, वा बिक्रीको प्रक्रिया पूर्ण गर्ने।

६. विज्ञापन र प्रचारमा इमान्दारिता (Honesty in Advertising and Promotion)

रियल स्टेट एजेन्सीहरूले गरेका विज्ञापन र प्रचारहरू यथार्थपरक हुनुपर्छ। कुनै पनि सम्पत्ति वा सेवाको बारेमा झूटो सूचना दिनु वा अनावश्यक रूपमा प्रचार गर्नु आचार-संहिताको उल्लंघन हो। विज्ञापनमा प्रस्तुत गरिएका सबै जानकारी सत्य, यथार्थपरक, र प्रमाणित हुनुपर्छ। उदाहरण:- घरजग्गाको वास्तविक मापदण्ड, मुल्य, र अवस्थाको यथार्थ जानकारी प्रचारमा राख्नुपर्छ। सम्पत्ति बिक्री गर्दा कुनै पनि झूटो तस्बिर वा जानकारी प्रस्तुत गर्न नहुने।

७. हितको द्वन्द्व टाढा राख्ने (Avoiding Conflict of Interest)

एजेन्टहरूले आफ्नो व्यक्तिगत फाइदा भन्दा ग्राहकको हितलाई प्राथमिकता दिनुपर्छ। यदि कुनै व्यवहारमा हितको द्वन्द्व हुन्छ भने त्यसलाई स्पष्ट रूपमा सार्वजनिक गर्नुपर्छ र समाधानको उपाय पहिल्याउनु पर्छ। व्यक्तिगत फाइदाका लागि ग्राहकलाई गलत सूचना वा निर्देशन दिनु आचार-संहिताको उल्लंघन हो। उदाहरण:- आफू वा आफन्तसँग सम्बन्धित सम्पत्तिहरूको कारोबार गर्दा ग्राहकलाई त्यसको बारेमा जानकारी दिनु। कुनै तेस्रो पक्षबाट अनुचित लाभ लिने काम नगर्ने।

 ८. सम्बन्धित निकायसँग सहकार्य (Cooperation with Relevant Authorities)

एजेन्टहरूले सरकारी निकाय, कानूनी संस्था, तथा अन्य सम्बन्धित निकायहरूसँग सहकार्य गर्नुपर्नेछ। कानूनी जाँच, अनुसन्धान, वा छानबिनको क्रममा सहयोग नगर्ने वा गलत सूचना दिने कार्य अनुचित मानिन्छ र आचार-संहितासँग सम्बन्धित विषय हो। सम्पत्ति कारोबार गर्दा सरोकारवाला निकायहरूको निर्देशनअनुसार काम गर्न आवश्यक छ। उदाहरणका लागि, सम्पत्तिसम्बन्धी कर वा दाखिलामा पूर्ण सहयोग पुर्‍याउनु, अनुसन्धान वा विवाद समाधान प्रक्रियामा सम्बन्धित निकायलाई सत्य र सही जानकारी प्रदान गर्नु।

९. अन्य एजेन्टहरूसँग इमान्दारिता (Honesty with Other Agents)

रियल स्टेट एजेन्टहरूले अन्य एजेन्टहरूसँग पनि इमान्दार व्यवहार गर्नुपर्नेछ। व्यवसायमा प्रतिस्पर्धा भए पनि इमान्दार र अनुशासनमा रहनु आवश्यक छ। अन्य एजेन्टहरूको सम्पत्तिको गलत प्रचार गर्ने वा अनुचित माध्यमबाट आफ्नो फाइदा लिने काम नगर्ने आचार-संहिताको उदेश्य हो। उदाहरण:- अन्य एजेन्टको सम्पत्तिलाई गलत रूपमा नबोल्ने वा ग्राहकलाई झूटो विवरण दिने। प्रतिस्पर्धामा ईर्ष्या वा द्वन्द्व नगर्ने।

 १०. सामाजिक जिम्मेवारी र दायित्व (Social Responsibility and Accountability)

एजेन्टहरूले आफ्नो सामाजिक जिम्मेवारीलाई पनि महत्त्व दिनुपर्छ। कुनै पनि क्रियाकलापले समाजमा नकारात्मक असर पार्नु हुँदैन। बजारमा अनावश्यक हल्ला फैलाउने वा मूल्यलाई अनावश्यक रूपमा वृद्धि गर्ने जस्ता कामहरू गर्नु गैरजिम्मेवार हुने हुँदा यसलाई आचार-संहिताको उल्लङ्घन मानिन्छ । उदाहरण:- बजारमा सम्पत्तिको कृत्रिम मूल्यवृद्धि गराउने प्रयास नगर्ने। सामाजिक हित र स्थायित्वलाई ध्यानमा राखेर काम गर्ने।

निष्कर्षमा, घरजग्गा बजारमा रियल स्टेट एजेन्ट, एजेन्सी, र रियाल्टरहरूको लागि अनिवार्य आचार-संहिताको पालना गर्नु व्यवसायको सफलता र दीर्घकालीन स्थायित्वको लागि अत्यावश्यक छ। पारदर्शिता, इमान्दारिता, ग्राहकको गोपनीयता, कानूनी प्रक्रियाको पालना, र निष्पक्ष व्यवहारजस्ता महत्त्वपूर्ण पक्षहरूमा ध्यान दिँदा मात्र यो क्षेत्र सुरक्षित र विश्वसनीय बन्न सक्छ। आचार-संहिताको पालना नगर्दा घरजग्गा कारोबारमा अविश्वास, कानूनी जटिलता, र सामाजिक असन्तुष्टि बढ्न सक्छ। तसर्थ, यी नीतिहरूलाई दृढताका साथ कार्यान्वयन गर्नु जरुरी छ, जसले ग्राहकको विश्वास जित्न र व्यवसायको राम्रो छवि बनाउन मद्दत पुर्याउँछ।

No Comments

संविधान दिवसमा रियल स्टेट क्षेत्रको आवाज: दीर्घकालीन सुधारको माग

संविधान दिवस विशेष: रियल स्टेट क्षेत्रको चुनौतिहरू र सम्भावनाहरू

संविधान दिवस नेपाली नागरिकहरूका लागि ऐतिहासिक दिन हो। संविधानले हरेक नागरिकका अधिकार र कर्तव्य सुनिश्चित गर्छ भने राष्ट्रलाई कानुनी संरचनामा बाँध्न एक महत्वपूर्ण साधनको रूपमा काम गर्छ। हरेक वर्ष यो दिवसलाई राष्ट्रिय महत्त्वका साथ मनाइन्छ, तर संविधानले सबै क्षेत्रमा समान प्राथमिकता दिएको भन्ने कुरा यथार्थ भने होइन। विशेषगरी, नेपालमा घर जग्गा तथा रियल स्टेट क्षेत्रमा संविधानले दिएको भूमिका र यो क्षेत्रमा सरकारले गर्नुपर्ने सुधारका विषयमा आलोचना गर्न आवश्यक छ। 

घर जग्गा तथा रियल स्टेट क्षेत्र नेपालको अर्थतन्त्रको एक महत्वपूर्ण हिस्सा हो। यो क्षेत्रले रोजगार सृजना, लगानी आकर्षण, र राजस्व वृद्धिमा योगदान पुर्याउँछ। तर, यो क्षेत्रले संविधान र सरकारी नीति, नियमका कारण आफैंलाई अछुतो महसुस गरिरहेको छ। यस क्षेत्रलाई संविधानले के दियो? र, यो क्षेत्रले के के दिन सक्थ्यो भन्ने सवाललाई मन्थन गर्नु आवश्यक छ।

घर जग्गा रियल स्टेट क्षेत्रको वर्तमान अवस्था

नेपालको घर जग्गा तथा रियल स्टेट क्षेत्र दशकौँदेखि राज्यका लागि एक प्रमुख राजस्व स्रोतको रूपमा रहेको छ। सहरहरूमा बढ्दो शहरीकरण, बसोबासका लागि जग्गा र घरको माग, र पुनर्निर्माण योजनाहरूले यो क्षेत्रलाई आर्थिक रूपमा महत्वपूर्ण बनाएको छ। तर, वर्तमान अवस्थामा यस क्षेत्रमा विभिन्न समस्या छन्, जस्तै अनियमितता, नीति र नियमहरूको अस्पष्टता, र नीतिगत अस्थिरता। यी समस्याहरूका कारण यो क्षेत्रले पूर्ण क्षमतामा काम गर्न सकेको छैन। संविधानले यो क्षेत्रमा कति ध्यान दिएको छ र यसको कार्यान्वयन कति प्रभावकारी छ भन्ने कुरा गम्भीर छलफलको विषय हो।

 संविधानले के दियो?

नेपालको संविधानले घर जग्गा सम्बन्धी विभिन्न अधिकारहरू सुनिश्चित गरेको भए पनि रियल स्टेट तथा घर जग्गा क्षेत्रसँग प्रत्यक्ष सरोकार राख्ने ठोस कानूनी संरचना भने पर्याप्त छैन। रियल स्टेट ब्रोकर, डेभलपर र लगानीकर्ताहरूको लागि संविधानले नीतिगत स्पष्टता र अधिकार सुनिश्चित गर्न सकेको छैन। यद्यपि सम्पत्ति अधिकार जस्तो मौलिक हक संविधानमा उल्लेखित छ, यो क्षेत्रले चाहिने नीतिगत समर्थन र सुरक्षाको कुरा भने मौलिक रूपमै कमजोर छ।

रियल स्टेटको लागि एउटा दीर्घकालीन रणनीतिक योजनाको खाँचो छ, जुन संविधानमा सम्बोधन हुनुपर्थ्यो। विशेष गरी, सहर योजनाका दृष्टिले निर्माणहरू व्यवस्थापन गर्ने र जग्गाको मूल्य नियन्त्रण गर्ने नीतिहरूलाई संविधानले सुनिश्चित गर्न सकेको छैन। यस क्षेत्रमा लगानीकर्ताहरूलाई सुरक्षाको अभाव, भ्रष्टाचार र अव्यवस्थित बजार संरचनाले थिचिरहेको छ, जसलाई संविधानले सम्बोधन गर्नुपर्ने हो।

घर जग्गा क्षेत्रलाई संविधानले के दिन सक्थ्यो?

घर जग्गा तथा रियल स्टेट क्षेत्रलाई अझ व्यवस्थित, पारदर्शी, र सुरक्षित बनाउन निम्नलिखित सुझावहरूलाई संविधानमा समेट्न सकिन्थ्यो:

१. नीतिगत स्थायित्व र स्पष्टता

रियल स्टेट तथा घर जग्गा क्षेत्रलाई संविधानले नीतिगत स्थिरता र स्पष्टताको ग्यारेन्टी दिनुपर्छ। निर्माण अनुमति, कर प्रणाली, जग्गा प्लानिङ, र ब्रोकरहरूको कानूनी अधिकार जस्ता मुद्दाहरूमा स्पष्टता हुनु आवश्यक छ। हालको प्रणालीले नीतिगत अस्थिरता र अनियमितताका कारण ब्रोकरहरू र लगानीकर्ताहरूको सुरक्षामा कम ध्यान दिएको छ। संविधानले यो क्षेत्रमा दीर्घकालीन योजना तथा नीतिगत स्थिरता प्रदान गर्न सकेको भए, यो क्षेत्रले बढी लगानी आकर्षित गर्न सक्थ्यो।

२. विनियमन र पारदर्शिता

रियल स्टेट क्षेत्रमा एक उच्चस्तरीय नियमनको खाँचो छ। हालको संविधानले यो क्षेत्रलाई समावेश गरी नियमन गर्ने कानूनी मापदण्डहरूलाई स्पष्ट पार्न सकेको छैन। नियमनका लागि पारदर्शी मापदण्डहरू तय गर्न संविधानले ठोस नीतिगत संरचना प्रदान गर्नुपर्ने थियो, जसले बजारमा हुने अनियमितता र भ्रष्टाचारलाई रोक्न सक्थ्यो। यस क्षेत्रमा नियमनकारी निकायहरूलाई थप अधिकार दिने कानूनी ढाँचाको खाँचो रहेको छ, जसलाई संविधानले सम्बोधन गर्नुपर्ने थियो।

३. घरजग्गा व्यवसायीहरूको कानूनी अधिकार र सुरक्षा

नेपालको रियल स्टेट ब्रोकरहरू र एजेन्टहरूले आफ्नो काममा पर्याप्त कानूनी सुरक्षा पाउन सकेका छैनन्। संविधानमा यस पेशाका लागि स्पष्ट कानूनी मापदण्डहरूको अभाव छ। व्यवसायीहरूले आफ्नो पेशागत अधिकार सुरक्षित गर्न र ठगहरूबाट जोगिन कानूनी सुरक्षा चाहिन्छ। घरजग्गा व्यवसायीहरूलाई पेसागत मान्यता र सुरक्षाको लागि संविधानले विशेष अधिकार सुनिश्चित गर्न सकिन्थ्यो।

४. सहर योजना र विकासमा ध्यान

घरजग्गा र रियल स्टेट विकाससँग सहर योजना सँगसँगै चल्नुपर्छ। संविधानले सहर विकास र रियल स्टेट क्षेत्रमा एकीकृत विकास योजना अघि बढाउने कानूनी संरचना बनाउन सकेको छैन। सहर योजनामा दीर्घकालीन दृष्टिकोणको अभाव, अव्यवस्थित शहरीकरण, र सहरहरूको विस्तारले भविष्यमा ठूला चुनौतीहरू निम्त्याउँछ। यसको लागि, संविधानले केन्द्रिय र स्थानीय सरकारहरूलाई मिलेर काम गर्न कानूनी व्यवस्था गर्न सकिन्थ्यो।

५. पर्यावरणीय संरक्षण र दिगो विकास

रियल स्टेट क्षेत्रले वातावरणीय प्रभावलाई बेवास्ता गर्दा दीर्घकालीन रूपमा गम्भीर समस्या उत्पन्न हुन्छ। संविधानले घरजग्गा विकास गर्दा पर्यावरणीय दिगोपन सुनिश्चित गर्न कानूनी ढाँचा बनाउनुपर्थ्यो। सहर विस्तार र घरजग्गा विकासले जङ्गल, कृषि क्षेत्र, र हरित क्षेत्रहरूलाई अतिक्रमण गर्दा वातावरणीय सन्तुलन बिग्रिन्छ। संविधानले पर्यावरणीय दृष्टिकोणले दिगो घरजग्गा विकास सुनिश्चित गर्न मापदण्डहरू समावेश गर्न सकिन्थ्यो।

 ६. जग्गाको मूल्य नियन्त्रण

संविधानले जग्गाको मूल्यको अनियमित वृद्धिलाई नियन्त्रण गर्ने कानूनी संरचना बनाउनुपर्ने आवश्यकता थियो। वर्तमानमा, जग्गाको मूल्य निर्धारण प्रणाली अत्यन्त अनियमित छ। धेरै ठाउँमा कृत्रिम रूपमा मूल्य वृद्धि गरिएको हुन्छ, जसले मध्यमवर्गीय नागरिकलाई घरजग्गा खरिद गर्न असहज बनाएको छ। संविधानले मूल्य नियन्त्रणको स्पष्ट नीतिहरू तय गरेर यो समस्या समाधान गर्न सकिन्थ्यो।

सरकार र नीतिगत सुधारका सम्भावनाहरू

घर जग्गा तथा रियल स्टेट क्षेत्रमा हाल कायम रहेका नीतिहरू पुनरावलोकन गर्दै संविधानमा सम्भावित सुधारका उपायहरू समावेश गर्न सकिन्छ। निम्नलिखित सुधारका कदमहरू संविधान र नीतिगत संरचनामा समावेश गर्न सकिन्छ:

१. कानूनी संरचना सुधार

घर जग्गा व्यवसायीहरूका लागि नयाँ कानूनी संरचना बनाउन सरकारले पहल गर्नुपर्छ। रियल स्टेट एजेन्टहरूलाई कानूनी अधिकार दिने र उनीहरूको पेसागत सुरक्षा सुनिश्चित गर्ने कानूनी संरचना संविधानमा समावेश गर्नुपर्छ।

 २. सहरी विकासमा एकीकृत योजना

संविधानमा सहरी विकासलाई एकीकृत दृष्टिकोणबाट अघि बढाउने व्यवस्था गर्नुपर्छ। सरकारले रियल स्टेट विकासलाई वातावरणीय र सामाजिक आवश्यकतासँग मिलाएर दीर्घकालीन योजनामा समेट्नुपर्छ।

३. जग्गा मूल्य नियन्त्रण नीति

जग्गाको कृत्रिम मूल्य वृद्धिलाई नियन्त्रण गर्न र जनसाधारणलाई घरजग्गा खरिद गर्न सहज बनाउन मूल्य नियन्त्रणका कानूनी व्यवस्था संविधानमा समावेश गर्न सकिन्छ। 

४. घरजग्गा क्षेत्रमा लगानीको प्रोत्साहन

घरजग्गा क्षेत्रमा विदेशी र आन्तरिक लगानी आकर्षित गर्न संविधानले प्रोत्साहनकारी नीति तय गर्न सक्छ। यसका लागि कानूनी र कर छुटहरू समावेश गर्न सकिन्छ, जसले रियल स्टेट क्षेत्रको विकासलाई टेवा पुर्याउनेछ।

संविधानले नागरिकका अधिकार र कर्तव्य सुनिश्चित गरे पनि घर जग्गा तथा रियल स्टेट क्षेत्रमा आवश्यक पर्ने नीतिगत सुधारका विषयमा भने यो क्षेत्रलाई पूरै सम्बोधन गर्न सकेको छैन। यस क्षेत्रलाई दीर्घकालीन रणनीतिक योजना, नीतिगत स्पष्टता, कानूनी सुरक्षा, र पारदर्शी विनियमनको खाँचो छ। संविधानमा यी सुधारहरूलाई समावेश गरेर सरकारले यस क्षेत्रको विकासलाई अझ प्रगाढ बनाउन सक्छ। 

घर जग्गा तथा रियल स्टेट क्षेत्र नेपालको आर्थिक विकासमा महत्वपूर्ण योगदान पुर्याउने क्षेत्र हो, जसलाई संविधानले अझ प्रोत्साहित गर्नुपर्ने आवश्यकता छ। यस्तोमा, सरकार र नीति निर्माताहरूले यस क्षेत्रमा आवश्यक पर्ने सुधारका उपायहरूलाई संविधानमा सम्बोधन गर्ने समय आएको छ।

No Comments

इतिहास : धान दिवस ‘दहि च्युरा खाने दिन’ को सुरुवात कसरी भयो ?

काठमाडौं – आज असार १५ गते राष्ट्रिय धान दिवस । आजको दिन ‘दहि च्युरा खाने’ दिनका रुपमा पनि परिचित छ । यो दिवस किसानहरुमा समर्पित छ ।

असार १५ गतेकै दिन रोपाईँ गरेर यसको महत्वलाई किसानले झान बढाएका छन । हिलोमा रमाउँदै धान रोप्नुको जति महत्व जति छ यही दिनलाई छोपेर दही चिउरा खानुको पनि उत्तिकै महत्व छ । दही चिउरा खाने चलन परम्परादेखि नै चल्दै आएको पाइन्छ ।

तर, यो पम्पराको सुरुवात कहिलेदेखि भयो भन्नेमा कुनै इतिहास नभएपनि धानखेतीको प्रारम्भ भएसँगै यसका सुरुवात भएको पाइन्छ । संस्कृतिविद्हरुका अनुसार धानखेतीको प्रारम्भ भएसँगै असारमा चिसो खेतको आलीमा बसेर रोपाईको काम सकिएपछि दहि चिउरा खाने परम्परा छ । पछिल्ला समय दहि चिउरा खाने परम्परा फेसनकै रुपमा अगाडी बढेको पाइन्छ ।

यद्यपी यसको सुरुवात कहिले भयो भन्ने स्पष्ट प्रमाण भने भेटिएको छैन । नेपाली समाज आधुनिकतातर्फ उन्मुख भइरहेको अवस्थामा पनि दही चिउरा खाने परम्परा कायमै रहनु सकारात्मक भएको कतिपयको बुझाई छ ।

पछिल्ला वर्षहरुमा असार १५ मा दही चिउरा खानै पर्छ भन्ने मानसिकता मानिसहरुमा विकास भइरहेको छ । यही भएर शहर बजारमासमेत दही चिउराको जोहो गरेर खाने गरिन्छ ।

ग्रामिण क्षेत्रमा कृषकहरुले आफ्नै घरमा दुधालु पशुपालन गर्ने र नभएकाहरुले पनि छरछिमेकबाट मागेरै भएपनि परिवारका साथ होस् या रोपाईँमा आलीको डिलमा बसेर होस् दही चिउरा खाएर मनाउने गर्छन् ।

तर सहरी क्षेत्रमा पशुपालन र खेतीपाती पनि कम हुने भएकाले परम्परा धान्नकै लागि व्यावसायिक डेरीहरुबाट दही गरिद गरेरै भएपनि दहि चिउरा खाने गरेका गरिएको छ ।

असार १५ मा किन दही चिउरा खाइन्छ ?

माथि उल्लेख गरिएझैं दही चिउरा खानु एउटा पुरानो परम्परा भएपनि यो संस्कृतिकै रुपमा विकास भइसकेको छ ।

भनाई नै छ, ‘१५ असारमा दही चिउरा १५ साउनमा खिर १’ यतिमात्रै होइन, जनैपूर्णिमामा क्वाटी, माघेसक्रन्तीमा तरुल, घिउ , चाकु आदी खाइने परम्परा छ ।

यी सबै सांस्कृतिक परम्परा भएको र असार १५ पनि एक हो भने यी सबै विषेश अवसरको आफ्नै महत्वको रहेको छ ।

अरु अवसरको महत्व जेजस्तो भएपनि असार १५ को दिन दही चिउरा खानाले काममा जाँगर आउने, शरीरको आलश्यता हट्ने र रोपाइँ कार्यका लागि शरीर फूर्तिलो हुने जनविश्वास रहेको छ ।

यसै पनि गर्मी र बाफिलो मौसम त्यसमा दही चिउरा खाँदा शीतलता निश्चयनै पक्कै प्रदान गर्छ नै ।

दहिमा कार्बोहाइड्रेट , चिनी र बोसोको मात्रा न्यून हुने हुनाले यसले धेरै अलस्य गराउदैन । दहीमा शरीरलाई चिसो राख्ने एक प्रकारको इन्जाईम हुन्छ हुन्छ, जसले शरीरलाई फाइदा गर्छ ।

असारको गर्मीमा खेतमा धान रोप्दा दही चिउरा खानाले शरिरलाई सन्तुलित राने र दहिमा भिटामिन बी र सी पनि हुने हुनाले दही खानाले काम गर्न शक्ती र जोश पनि प्रदान गर्छ ।

हाम्रो संस्कृतिमा पनि दहीको स्थान महत्वपूर्ण छ । शुभकार्यका लागि घर बाहिर निस्कने, विदेश जाने आदि महत्वपूर्ण काम गर्नुअघि दही अक्षता मुछेर निधारमा रातो टीका लगाउने परम्परा छ ।

यस्ता शुभकाममा निस्कनु अघि सगुनका रुपमा पनि दही खुवाएर बिदाइ गरिन्छ । एउटा मिथ्या छ– गुरु गोरखनाथले नेपालको एकीकरणकर्ता पृथ्वीनारायण शाहलाई दही खान दिएर पराक्रमी हुने भविष्यवाणी गरेका थिए ।

आयुर्वेदमा भोजनको अन्त्यमा दही मथेर बनाएको मोही पिएमा औषधि उपचारका लागि स्वास्थ्यकर्मीकहाँ जानु नपर्ने बताइएको छ ।

दहीले पाचन शक्ति पनि बढाउँछ । पखाला लागेका बेला दही च्यूरा खाएमा औषधिको काम गर्छ । यसैले दही च्यूरा खाने संस्कारले नेपाली संस्कृतिमा बृहद् रुप लिएको छ ।

No Comments

घरधनी र बहालवाला एउटै रथका दुई पांग्रा हुन् ??

घरधनि र भाडामा लिने बीचको सम्बन्ध प्रायः तनाव र गलतफहमीले भरिएको हुन्छ। यो विशेष गरी भाडा बजारमा साँचो हो जहाँ आवासको माग आपूर्तिभन्दा बढी हुन्छ, र घरधनीहरूले ठूलो मात्रामा शक्ति राख्छन्। यद्यपि, यस सम्बन्धको मूलमा एक सहजीवी जडान हो जुन भाडा बजारको कार्यका लागि आवश्यक छ। घरधनी र भाडामा लिने एउटै रथका दुई पाङ्ग्रा हुन्, आ–आफ्नो सफलता र कल्याणका लागि एक अर्कामा निर्भर हुन्छन् ।

घरधनी र भाँडादार बीचको सम्बन्ध सम्झौता, पट्टा सम्झौताबाट सुरु हुन्छ। यस कागजातले भाडाको रकम, लीजको लम्बाइ, र प्रत्येक पक्षको जिम्मेवारीहरू सहित भाडा व्यवस्थाका सर्तहरू र सर्तहरूलाई रूपरेखा दिन्छ। जग्गा मालिकका लागि, पट्टा सम्झौताले उनीहरूले पट्टा अवधिको लागि आयको स्थिर प्रवाह प्राप्त गर्नेछन् भनेर जान्नको लागि सुरक्षा प्रदान गर्दछ। भाडामा लिनेहरूका लागि, पट्टा सम्झौताले निश्चित अवधिको लागि तिनीहरूको टाउकोमा छाना हुनेछ भनी थाहा पाउने स्थिरता प्रदान गर्दछ।

यद्यपि, घरधनी र भाँडादार बीचको सम्बन्ध पट्टा सम्झौताका सर्तहरूभन्दा बाहिर जान्छ। घरधनी र भाडामा लिनेहरूले नियमित रूपमा अन्तरक्रिया गर्नुपर्छ, चाहे त्यो मर्मत सम्भारका समस्याहरू सम्बोधन गर्ने होस् वा भाडा भुक्तानीहरू सङ्कलन गर्ने हो। यी अन्तरक्रियाहरू विवादास्पद हुन सक्छन्, विशेष गरी यदि घरमालिक र भाडामा लिने व्यक्तिको फरक अपेक्षाहरू छन् वा सञ्चार कमजोर छ भने। यद्यपि, तिनीहरू भाडा बजारको सहज सञ्चालनको लागि आवश्यक छन्।

मकान मालिक-भाडादार सम्बन्धको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण पक्षहरू मध्ये एक विश्वास हो। एक भाडामा लिनेले विश्वास गर्नुपर्छ कि घरमालिकले सम्पत्ति मर्मत गर्नेछ र तुरुन्तै आवश्यक मर्मत गर्नेछ। घरमालिकले भाडामा लिने व्यक्तिले समयमै भाडा तिर्नेछ र सम्पत्तिको हेरचाह गर्नेछ भन्ने विश्वास गर्नुपर्छ। प्रत्येक पक्षले भाडा सम्झौतामा आफ्नो प्रतिबद्धता देखाएकोले यो विश्वास समयसँगै निर्माण हुन्छ। यदि यो विश्वास टुट्यो भने, सम्बन्ध छिट्टै बिग्रन सक्छ, कानुनी विवाद र आर्थिक हानि निम्त्याउन सक्छ।

एक घरमालिकको लागि, तिनीहरूको भाडा व्यवसायको सफलता भरपर्दो र भरपर्दो भाडामा लिनेहरूमा निर्भर गर्दछ। खाली सम्पत्तिले हराएको आम्दानीलाई प्रतिनिधित्व गर्छ, र समस्या भाडामा लिने व्यक्तिले महँगो कानुनी लडाइँ र सम्पत्तिको क्षति निम्त्याउन सक्छ। यसरी, घरधनीहरूले सम्भावित भाडामा लिनेहरू, सन्दर्भहरू र क्रेडिट इतिहास जाँच गरी तिनीहरू सम्पत्तिको लागि उपयुक्त छन् भनी सुनिश्चित गर्न सावधानीपूर्वक स्क्रिन गर्नुपर्छ। जे होस्, राम्ररी स्क्रिनिङको साथ पनि, घरमालिकहरू कहिल्यै १००% निश्चित हुन सक्दैनन् कि भाडामा लिने एक उत्तम मेल हुनेछ। भाडामा लिने क्रममा उठ्ने कुनै पनि समस्याहरूप्रति तिनीहरू सतर्क र उत्तरदायी रहनुपर्छ।

No Comments

नेपाली महिला उपलब्धि र अन्तर्राष्ट्रिय महिला दिवस 

नारी दिवसको शुभकामना!  आज, हामी नेपाली महिलाहरूको अविश्वसनीय उपलब्धिहरू मनाउँदछौं जसले आफ्नो समुदाय र विश्वमा ठूलो योगदान पुर्‍याएका छन्।  यी महिलाहरूले अवरोधहरू तोडेका छन्, स्टिरियोटाइपहरूलाई चुनौती दिएका छन्, र भविष्यका पुस्ताहरूलाई उनीहरूको सपनाहरू पछ्याउन र उनीहरूको पूर्ण क्षमतामा पुग्नको लागि मार्ग प्रशस्त गरेका छन्।

ठूलो सफलता हासिल गर्ने सबैभन्दा चर्चित नेपाली महिलामध्ये एक हुन् पासाङ ल्हामु शेर्पा अकिता।  उनी सन् १९९३ मा सगरमाथा आरोहण गर्ने पहिलो नेपाली महिला थिइन्, जसलाई नेपालमा मात्र नभई विश्वभर मनाइयो।  वंशमा उनको जीवनको दुखद क्षतिको बाबजुद, पासाङ ल्हामुको विरासत उनको पाइला पछ्याउने धेरैका लागि प्रेरणाको रूपमा जीवित छ।

उल्लेखनीय प्रभाव पार्ने अर्को उल्लेखनीय नेपाली महिला अनुराधा कोइराला हुन्।  उनी मानव बेचबिखन विरुद्ध लड्न र यौन बेचबिखनबाट बचेकाहरूलाई सहयोग गर्ने संस्था माइती नेपालकी संस्थापक हुन्।  उनको कामलाई अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा मान्यता दिइएको छ, र उनले आफ्नो प्रयासको लागि धेरै पुरस्कारहरू प्राप्त गरिसकेका छन्।  कमजोर महिला र बालबालिकालाई सहयोग गर्ने अनुराधाको समर्पणले धेरैको जीवनमा वास्तविक परिवर्तन ल्याएको छ, र उनले अरूलाई अन्याय विरुद्ध कारबाही गर्न प्रेरित गरिरहेकी छिन्।

इतिहास रच्ने अर्को नेपाली महिला हुन् उषा नेपाल ।  उनी नेपाली सेनामा ब्रिगेडियर जनरल पदमा नियुक्त हुने पहिलो महिला हुन् ।  उनको नेतृत्वले सेनामा लैङ्गिक अवरोधहरू तोड्न र संगठन भित्र लैङ्गिक समानतालाई बढावा दिन मद्दत गरेको छ।  उषाको सफलता प्रतिनिधित्वको महत्त्व र महिलाहरूलाई उत्कृष्ट हुने अवसर दिइँदा परिवर्तनको सम्भावनाको प्रमाण हो।

अर्की नेपाली महिला हुन् पुष्पा बस्नेत जसले अरुको जीवनमा महत्वपूर्ण प्रभाव पारेकी छिन् ।  उनी अर्ली चाइल्डहुड डेभलपमेन्ट सेन्टर र बटरफ्लाइ होमका संस्थापक हुन्, जसले आमाबाबु कैदमा परेका बच्चाहरूलाई हेरचाह र शिक्षा प्रदान गर्दछ।  यी बालबालिकाको जीवन सुधार गर्नको लागि उनको समर्पणलाई अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा मान्यता प्राप्त भएको छ, जसमा 2012 मा CNN को हिरो अफ द इयर घोषित भएको छ। पुष्पाको कामले अरू धेरैलाई काम गर्न र आफ्नो समुदायमा फरक पार्न प्रेरित गरेको छ।

अन्तमा, भवानी राणा एक नेपाली महिला हुन् जसले व्यापार जगतमा ठूलो सफलता हासिल गरेकी छिन् ।  उनी नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघ (FNCCI) को पहिलो महिला अध्यक्ष हुन् र नेपालमा महिला आर्थिक सशक्तीकरणका लागि कडा वकालत गर्दै आएकी छिन्।  भवानीको नेतृत्व र वकालतले महिलाहरूलाई व्यवसायमा रहेका अवरोधहरू तोड्न र महिलाहरूलाई सफल हुने नयाँ अवसरहरू सिर्जना गर्न मद्दत गरेको छ।

यी महिलाहरु विभिन्न क्षेत्रमा महत्वपूर्ण योगदान पु¥याएका नेपाली महिलाहरुका केही उदाहरण मात्र हुन् ।  तिनीहरूका उपलब्धिहरूले हामीलाई लिंगको पर्वाह नगरी हामी सबै भित्र रहेको अविश्वसनीय सम्भावनाको सम्झना गराउँदछ, र महिलाहरूलाई उनीहरूको पूर्ण क्षमतामा पुग्नको लागि समर्थन र सशक्तिकरणको महत्त्व।

हामी महिला दिवस मनाउने क्रममा, नेपाली महिलाका उपलब्धिहरू पहिचान गर्न र सबै महिलाहरूका लागि अझ न्यायपूर्ण र समतामूलक संसार सिर्जना गर्न आफूलाई प्रतिबद्ध गर्न एक क्षण लिऔं।  हामीले धेरै लामो यात्रा तय गरिसकेका छौं, तर महिलाहरूलाई पुरुष सरह समान अवसर र स्वतन्त्रता सुनिश्चित गर्न अझै धेरै काम गर्न बाँकी छ।  नेपालमा मात्र नभई विश्वभरका सबै महिला र केटीहरूको उज्ज्वल भविष्य निर्माण गर्न मिलेर काम गरौं ।

No Comments

रियल इस्टेट बजारमा बहालवालाका समस्याहरू!!

रियल इस्टेट बजार विश्वव्यापी अर्थतन्त्रमा सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण योगदानकर्ताहरू मध्ये एक भएको छ।  यो उद्योग सम्पत्ति मालिकहरू, घरधनीहरू र भाडामा लिनेहरू सहित विभिन्न खेलाडीहरू मिलेर बनेको छ।  भाँडादारहरूले यस बजारमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छन्, किनकि तिनीहरूले सम्पत्तिहरू ओगटेका छन् र घरधनीहरूलाई भाडा तिर्छन्।  जे होस्, घर जग्गा बजारमा भाडामा लिनेहरूले उनीहरूको अनुभव, उनीहरूको कल्याण, र घरधनीहरूसँगको सम्बन्धलाई असर गर्ने विभिन्न चुनौतीहरूको सामना गर्छन्।  यस निबन्धले घर जग्गा बजारमा भाडामा लिने समस्याहरूको अन्वेषण गर्नेछ।

उच्च भाडा लागतहरू घर जग्गा बजारमा भाडामा लिनेहरूले सामना गर्ने महत्त्वपूर्ण चुनौतीहरू मध्ये एउटा उच्च भाडा लागत हो।  विश्वव्यापी रूपमा धेरै सहरहरूमा, भाडा लागतहरू वर्षौंको दौडान बढेको छ, जसले भाडामा लिनेहरूका लागि राम्रो आवास किन्न गाह्रो भएको छ।  उच्च भाडा लागतहरूले भाडामा लिनेहरूका लागि धेरै प्रभावहरू छन्, स्वास्थ्य सेवा र शिक्षा जस्ता अन्य महत्त्वपूर्ण खर्चहरूको लागि बचत गर्न असक्षमता सहित।  थप रूपमा, उच्च भाडा लागतहरूले भाडामा लिनेहरूलाई कम गुणस्तरको आवासको लागि बसोबास गर्न बाध्य पार्न सक्छ, जुन स्वस्थ जीवनको लागि अनुकूल नहुन सक्छ।

किफायती सुरक्षा निक्षेपहरू घर जग्गा बजारमा भाडामा लिनेहरूले सामना गर्ने अर्को चुनौती भनेको सुरक्षा निक्षेपको उच्च लागत हो।  सुरक्षा निक्षेपहरू सम्पत्ति भाडामा लिने एक महत्त्वपूर्ण पक्ष हो, किनकि तिनीहरूले कुनै पनि क्षति वा भुक्तान नगरिएको भाडाको मामलामा घरधनीहरूलाई सुरक्षा जाल प्रदान गर्दछ।  यद्यपि, धेरै घरधनीहरूले अत्यधिक सुरक्षा जम्माको माग गर्छन्, यसले भाडामा लिनेहरूलाई किन्न गाह्रो बनाउँछ।  यो समस्या विशेष गरी कम आय भएकाहरूका लागि प्रचलित छ, जोसँग त्यस्ता निक्षेपहरू तिर्नको लागि वित्तीय स्रोतहरू नहुन सक्छन्।

भेदभाव घर जग्गा बजारमा भाडामा लिनेहरूले सामना गर्ने अर्को महत्वपूर्ण समस्या हो भेदभाव।  भेदभाव विभिन्न रूपहरूमा प्रकट हुन सक्छ, जसमा जातीय भेदभाव, लिङ्ग वा यौन झुकावमा आधारित भेदभाव, र असक्षमतामा आधारित भेदभाव समावेश छ।  रियल इस्टेट बजारमा भेदभावले भाडामा लिनेहरूका लागि महत्त्वपूर्ण प्रभाव पार्न सक्छ, जसमा सभ्य आवासमा पहुँचको कमी र आर्थिक र सामाजिक गतिशीलताका लागि सीमित अवसरहरू समावेश छन्।

गरीब जीवनयापन अवस्थाहरू घर जग्गा बजारमा धेरै भाडामा लिनेहरूले सामना गर्ने गरिब जीवन अवस्था एउटा महत्त्वपूर्ण चुनौती हो।  खराब जीवन अवस्थाहरूमा अपर्याप्त तताउने वा शीतलन प्रणाली, दोषपूर्ण बिजुली प्रणाली, र कीटहरूको प्रकोप समावेश हुन सक्छ।  खराब जीवन अवस्थाले भाडामा लिनेहरूको जीवनको गुणस्तरलाई महत्त्वपूर्ण रूपमा असर गर्न सक्छ, र श्वासप्रश्वाससम्बन्धी रोगहरू र एलर्जीहरू जस्ता स्वास्थ्य समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ।

भाडामा लिने अधिकारको अभाव रियल इस्टेट बजारमा धेरै भाडामा लिनेहरूले भाडामा लिने अधिकारको अभावका कारण चुनौतीहरूको सामना गर्छन्।  भाडामा लिने अधिकारहरूले भाडामा लिनेहरूलाई प्रदान गरिएको कानुनी सुरक्षालाई बुझाउँछ कि उनीहरूलाई घरमालिकहरूद्वारा निष्पक्ष व्यवहार गरिन्छ।  धेरै देशहरूमा, भाडामा लिने अधिकारहरू सीमित छन्, र भाडामा लिनेहरूसँग घरधनीहरूसँग विवाद भएमा समाधानका लागि सीमित अवसरहरू छन्।  यो समस्या विशेष गरी कमजोर कानुनी प्रणाली भएका देशहरूमा प्रचलित छ, जहाँ घरमालिकहरूले दण्डहीनताका साथ काम गर्न सक्छन्, भाडामा लिनेहरूको कुनै कानुनी सहारा छैन भन्ने कुरा थाहा पाएर।

निष्कासन र घरबारविहीनता घर जग्गा बजारमा भाडामा लिनेहरूले सामना गर्ने महत्त्वपूर्ण समस्याहरू बेदखल र घरबारविहीनता हुन्।  भाडा नतिर्ने, पट्टा सम्झौताको उल्लङ्घन, र लीज सम्झौताको म्याद समाप्ति सहित विभिन्न कारणहरूले गर्दा निष्कासन हुन सक्छ।  कम आय भएकाहरूका लागि, बेदखलले घरबारविहीन हुन सक्छ, किनकि उनीहरूसँग वैकल्पिक आवास खोज्ने आर्थिक स्रोतहरू नहुन सक्छन्।  घरबारविहीनताले व्यक्ति र परिवारका लागि स्वास्थ्य सेवा, शिक्षा र रोजगारीका अवसरहरूमा पहुँचको अभाव सहित गम्भीर प्रभाव पार्न सक्छ।

निष्कर्ष निष्कर्षमा, घर जग्गा बजारमा भाडामा लिनेहरूले उनीहरूको कल्याण, उनीहरूको जीवनको गुणस्तर र घरधनीहरूसँगको सम्बन्धलाई असर गर्ने थुप्रै चुनौतीहरूको सामना गर्छन्।  घर जग्गा बजारमा भाडामा लिनेहरूले सामना गर्ने केही महत्त्वपूर्ण समस्याहरूमा उच्च भाडा लागत, अत्यावश्यक सुरक्षा निक्षेप, भेदभाव, गरीब जीवन अवस्था, भाडामा लिने अधिकारको अभाव, बेदखल र घरबारविहीनता समावेश छ।  यी चुनौतिहरूलाई सम्बोधन गर्न, रियल इस्टेट उद्योगका नीति निर्माताहरू र सरोकारवालाहरूले उद्योगको वृद्धि र विकासलाई प्रवर्द्धन गर्दै भाडामा लिनेहरूको अधिकार र हितको संरक्षण गर्ने नीतिहरू सिर्जना गर्न काम गर्नुपर्छ।

No Comments

घर जग्गा व्यवसायका चुनौतीहरू!!

घर जग्गा एक जटिल र गतिशील उद्योग हो, र कुनै पनि अन्य व्यवसाय जस्तै, यसको आफ्नै चुनौति र समस्याहरू छन्। यहाँ घर जग्गा व्यवसाय र व्यवसायीहरूले सामना गर्ने सबैभन्दा सामान्य समस्याहरू छन्:

अस्थिर बजार अवस्थाहरू: रियल इस्टेट बजार अस्थिर अवस्थाहरूको अधीनमा छ, जसले व्यवसायहरूलाई भविष्यको वृद्धिको लागि पूर्वानुमान र योजना बनाउन गाह्रो बनाउन सक्छ। ब्याज दर, आपूर्ति र माग, र आर्थिक अवस्था जस्ता कारकहरूले बजारलाई असर गर्न सक्छ।

नियामक चुनौतीहरू: रियल इस्टेट व्यवसायहरू विभिन्न नियमहरूको अधीनमा छन्, जोनिंग कानूनहरू, भवन कोडहरू, र वातावरणीय नियमहरू सहित। यी नियमहरू पालना गर्नु समय-खपत र महँगो प्रक्रिया हुन सक्छ, र पालना गर्न असफल हुँदा कानुनी र वित्तीय जरिवाना हुन सक्छ।

वित्तिय कठिनाइहरू: रियल इस्टेट परियोजनाहरूलाई प्रायः महत्त्वपूर्ण लगानी चाहिन्छ, र विशेष गरी साना वा नयाँ व्यवसायहरूको लागि वित्तपोषण प्राप्त गर्न चुनौती हुन सक्छ। बैंकहरू र अन्य ऋणदाताहरू प्रमाणित ट्र्याक रेकर्ड वा संपार्श्विक बिना व्यवसायहरूलाई ऋण दिन हिचकिचाउन सक्छन्।

सम्पत्ति व्यवस्थापनका समस्याहरू: एक पटक सम्पत्ति खरिद गरिसकेपछि, अधिकतम लाभ सुनिश्चित गर्न यसलाई प्रभावकारी रूपमा व्यवस्थित गर्नुपर्छ। यसमा मर्मत, मर्मत, र भाडामा लिने व्यवस्थापन समावेश हुन सक्छ। खराब व्यवस्थापनले रिक्त पदहरू, आम्दानी हानि, र कानुनी समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ।

प्रतिस्पर्धा: घर जग्गा व्यवसायहरूले उद्योगमा अन्य व्यवसायहरूबाट तीव्र प्रतिस्पर्धाको सामना गर्छन्। प्रतियोगीहरूले समान सेवा वा गुणहरू प्रस्ताव गर्न सक्छन्, जसले बजारमा फरक पार्न र खडा हुन गाह्रो बनाउन सक्छ।

टेक्नोलोजी चुनौतीहरू: घर जग्गा उद्योगले नयाँ प्रविधिहरू अपनाउन ढिलो भएको छ, जसले व्यवसायहरूलाई नोक्सानमा पार्न सक्छ। प्राविधिक उन्नतिहरू पालना गर्न असफल हुने व्यवसायहरू पछाडि पर्न र बजार साझेदारी गुमाउने जोखिममा छन्।

प्रतिष्ठा व्यवस्थापन: रियल इस्टेट उद्योगमा प्रतिष्ठा महत्वपूर्ण छ, र व्यवसायहरूले सकारात्मक छवि कायम राख्न कडा मेहनत गर्नुपर्छ। नकारात्मक समीक्षा, खराब ग्राहक सेवा, वा अनैतिक अभ्यासहरूले व्यवसायको प्रतिष्ठालाई हानि पुऱ्याउन सक्छ र व्यापार घाटा हुन सक्छ।

निष्कर्षमा, घर जग्गा व्यवसाय र व्यवसायीहरूले विभिन्न चुनौतीहरूको सामना गर्छन् जसका लागि सावधान योजना, रणनीतिक सोच र प्रभावकारी व्यवस्थापन आवश्यक हुन्छ। यी चुनौतीहरू बुझेर र तिनीहरूलाई पार गर्न रणनीतिहरू विकास गरेर, व्यवसायहरू यस गतिशील उद्योगमा सफल हुन सक्छन्।

No Comments

“The government is ready to distribute land to 1.4 million landless people”,Chairman Gyawali

What was the reason for not forming the commission when there was a problem of COVID-19 in the country?

The current problem of landless dalits, squatters and unorganized settlers is a serious problem in Nepal. For the past 70 years, we have talked about the need to solve this problem. 12-13 commissions were formed. Although some work was done in part, we could not complete it.

The population is 28 percent of our total land. If the population is considered as 100, then 25 percent of the land is in informal land relation. Land ownership, measurement and registration have not been done but farming has been done. This is called informal land relations.

When such land remains, the nation also suffers and the subsistence farmers do not benefit. If registered, the state can get revenue. Revenue is being lost due to lack of land registration. At present, only 75 percent of the revenue comes from land. For example, in Krishnapur village municipality of Kanchanpur, 80 percent of the cultivable land is unofficial. Revenue comes from only 20 percent of the land. What they are saying is that 80 percent of the people living there should be provided with drinking water, electricity and roads. In this sense, taxpayers are being treated unfairly.

Not only the state, but also the people who enjoy it. Those who want to educate their children by taking a loan from a bank by pledging land, if they do something, they will not get it.

When the first survey took place, the land of the angry people of Pradhan Panch was lost. At that time, those whose land was measured became squatters, and those whose land was not measured became squatters. Since I am Jaggawala, since you are Ailani, a kind of bad thing has happened in the society. He who has a red card considers himself a first class citizen in the society. Those who did not get parts or ownership for various reasons became second class citizens.

Calling them squatters, the question of how to solve the problem of state discrimination and second class citizens has always been raised. Previous governments have also tried to solve these problems. For example, in 2071 BS, a squatters’ commission was formed under the chairmanship of Sarada Subedi. The case went to court against that commission. When the court asked what was the legal basis for the formation of the commission, it could not give a definite answer.

What is the difference between the commissions formed in the past to solve the land problem?

This is a commission formed under the Act. The Eighth Amendment to the Land Act was made on January 11, 2008. Article 152 (b) made provision for the formation of a commission to solve the problems of landless dalits and landless squatters. After the provision was made in the Act itself, it finally got legal form. The government had already planned to form a commission. Rules have been drafted. We have now drafted nine more procedures. No matter how many processes there are, the work is being done.

In the past, commissions were limited to districts. Information was collected in the district and applications were collected. Now we don’t call to apply, the beneficiary who is in trouble, we now go to their house. We collect data through the local level.

Where is the data collection work?

Data collection will be done after the procedure is passed. We are doing preliminary work now. We wrote to all 753 local levels of the country through the Ministry of Federal Affairs to collect primary level data. Out of that, we have received some kind of data from 250 municipalities. Some modifications may be needed.

Looking at the current data, a sample survey of landless dalits, squatters, and unorganized settlements shows that we have to work in about 1.4 million families.

Do you identify the 1.4 million families scattered across the country living in Kathmandu?

There is a five-member commission at the center. There is one member from each of the seven provinces. The state government has nominated Gopal Guragain (Dhankuta) from Province 1, Jagdev Yadav (Saptari) from Province 2, Keshav Devkota (Sindhuli) from Bagmati Province, Ek Bahadur Rana (Tanahu) from Gandaki and Sobharam Basnet (Dang) from Province No. 5. Names are yet to come from Karnali and the Far West.

Members from the provinces coordinate with the districts and municipalities of the province. We also have a structure in the district. There will be a head of the District Land Revenue Office, a head of the District Survey Office, a head member of the District Forest Office and a coordinating officer of the District Coordination Committee. There is a chairperson, an expert member and another person working in the field of land rights nominated by the Government of Nepal. There must be a woman when nominating.

Later, a coordination committee is formed under the coordination of the head of the municipality. The members of this committee will be Deputy Chief, representatives of politically recognized parties, ward chairpersons of troubled wards, as well as 3 representatives including one woman from land related associations / institutions. Chief Administrative Officer will be appointed as its member secretary.

The members are to be nominated by the head of the municipality. A similar committee is formed in the ward under the coordination of the ward chairman. We make the concerned municipalities responsible. We hold a public hearing on the list prepared by the municipality.

There are always complaints that squatters get land in the name of squatters. How does the commission work to prevent this from happening?

The list prepared by the municipality level comes to the district committee of the commission. Missed person? We also verify that there is a name that should not be received.

The beneficiary himself should declare that he is a squatter. If someone gives wrong details tomorrow, his land will be taken away and he will have to go to jail. We have even drafted such a procedure.

Where is the land to give to 1.4 million families?

Land with more than the boundaries came. In the Forest Act, river bagar is also called forest. That is wrong. The forest is where the green trees are. Apart from that, how much land is there that has saplings, people are living, farming?

You just have to be more discriminating with the help you render toward other people. Therefore, for the last 10 years, the law has given us the right to pull even the place where there is no forest or tree.

After the Forest Act says forest, can it not be considered as forest?

Our Act is younger than the Forest Act. The principle of law says that the act made after it should be taken as the basis.

Didn’t the green forest go against the proverb of Nepal’s wealth?

At one time, the forest in Nepal had dropped to 29 percent. Now it is more than 44 percent. Due to the community forest, the forest has increased exponentially. We provide land to the landless while protecting the real forest area.

Can you solve the squatter problem forever?

Again, a commission will not be formed for this purpose. There is an obligation to work in this way. One thing that should not be forgotten is why do people become squatters? A road has been built on the land of some people. Road expansion has also made people squatters. If you say go to my house, you are anti-development. Natural disasters like floods, landslides, lightning, chronic diseases, road accidents also make people squatters. People have also been displaced due to hydropower, mining and other projects.

A long-term solution is not possible without finding the inner cause of becoming a squatter. We have to be sensitive to the fact that their problem is the problem of the country. People living in palaces think that squatters are nothing. This is not a subject for ridicule. He has a house in Kathmandu, he has a house in Madhes, he has a job, he doesn’t want to talk about squatters.

From the point of view of human rights and the constitution, the right of human beings to live should not be forgotten. If there are shortcomings in the process of land distribution, they should be rectified. But the squatter problem is not the only problem.

How to separate real squatters?

Yes, our biggest challenge is landless identity. People with land in Taplejung are living in huts in Kathmandu. They say I am a squatter. This is the key question.

Out of 126 Land Revenue Offices across the country, 108 have online system. After going online, it is easy to find out whose land is there or not by looking at the citizenship.

Similarly, a satellite image of Google Maps can be used to identify who has been living in the area for 10 years. Another thing is that since the structure will be up to the ward level, there will not be much problem in deciding which person is right or not.

The squatters who were evacuated by dozer in Thapathali area a few years ago have returned there. The building built to house the squatters has become a place for tying cows. Doesn’t this show that the vision of Singha Durbar to solve the squatter problem is wrong?

It is not just about doing good work. The method should be adopted well. Not only sound education but his alertness and dedication too are most required. We seem to have missed out on solving problems in the past. Dr. Baburam Bhattarai worked with good intentions, but his method was not right.

I have also talked to those who have returned to Thapathali. “We knew it, but we were chased away by a dozer,” he said. We did not discuss dialogue, interaction. We were not listened to. The decree was adopted that you must go.

Therefore, we find a solution through adequate interaction with the stakeholders. Not everyone can be managed in the same place and in the same way. For example, there is no land to be given in Kathmandu, but it is not that there is no solution. It can be solved by going to different options.

Such problems have been solved in Rio de Janeiro, Brazil, Bangkok, Thailand, New Delhi, India, Mumbai. We don’t just imitate the model there, but we also learn from it.

How long will it take to solve the squatter problem by giving alternatives to 1.4 million families?

We have been given 3 years. This period is not enough. We are also trying to work in a new way. The old way of measuring our land is to measure it by carrying a ribbon. If we go by this method alone, even 14 years is not enough for us.

We use technology. Image is called satellite, we use that. You have to fly a drone somewhere. No matter how fast you work, it takes time. Now we do not demand that time is not enough. We do as much as we can.

No Comments

घरजग्गा किन्दा ठगीनु होला है, तपाइँलाई काम लाग्छन यी सुझावहरु

वास्तुशास्त्रमा भौतिक विकास निर्माणका बारेमा चर्चा गरिएको छ । स्थापत्य वेदमा यस सम्वन्धी धेरै कुराहरुको वर्णन गरिएको पाइन्छ । स्थापत्य वेद भनेको आजको वास्तुशास्त्र हो । यसमा नगर तथा भवन निर्माणका नियम, विधि र प्रक्रियाहरुको व्याख्या छ ।

आज स्थापत्य शास्त्र एक कला र विज्ञानको रुपमा विकसित भइसकेको छ । इञ्जिनीयरिंग र आकीटेक्ट लगायतका क्षेत्रमा यस उपवेदको विकास भइरहेको भन्न सकिन्छ । उद्योग, नहर, कुवा, इनार, मन्दिर, घर, अफिस, बजार आदिको निर्माण कसरी गर्नुपर्छ भन्ने कुराको वर्णन वास्तुशास्त्रमा गरिएको हुन्छ ।

घर निर्माणको लागि जमीन खरिद गर्दा वास्तुमा आधारित कुराहरुको विशेष ध्यान राख्नु पर्दछ । आफ्नो घरमा खुशियाली बनाउनको लागि यी कुराहरुले महत्वपूर्ण भूमिका खेल्दछ । मानिसको सपना हुन्छ मेरो जग्गा होस, घर होस, गाडी होस, टन्न बैंक व्यालेन्स होस ।

यहि सपना पुरा गर्नको लागी मानिसहरु रातदिन, घामपानी, हुरीबतास नभनीकन धन, सम्पति, पैसा, मान, प्रतिष्ठा र इज्जत कमाउनको लागी दौडी रहेका हुन्छन् । यसरी धेरै दुःख गरी कमाएको धन, सम्पती, पैसाको सही सदुपयोग गर्नु आवश्यक छ । त्यसैले घरजग्गा किन्दा धेरै कुरामा ध्यान दिनुपर्ने हुन्छ ।

जग्गा किन्दा ध्यान दिनुपर्ने कुराहरु

जग्गा भनेको जीवनमा एकचोटी मात्र किन्न सकिन्छ । यदि जग्गा किनेर बेचिहाल्ने हो भने पनि उपयुक्त जग्गा नै हुनुपर्छ । यदि जग्गा किनेर घर बनाएर बस्ने हो भने त झन धेरै कुरामा विचार पुयाएर मात्र किन्नु उपयुक्त हुन्छ ।

१. जग्गामा घाम, पानीको राम्रो व्यवस्था हुनु आवश्यक छ ।

२. जग्गासम्म पुग्ने बाटो कति फिटको छ । मोटरसाइकल तथा गाडी जान्छ कि जादैन विचार पुयाएर मात्र छनौट गर्नुपर्छ ।

३. वास्तुशास्त्र अनुसारको जग्गा छ कि छैन त्यो कुरामा पनि विचार पुयाउनुपर्छ ।

४. सेवा र सुविधाको हिसाबले उपयुक्त जग्गा हो कि होइन त्यो कुरामा पनि विचार पुयाउनु पर्छ । जस्तैः– ढल, विजुली, यातायाल, स्कुल, अस्पताल आदि ।

५. जग्गाको लोकेशन पनि ठीक ठाउँमा छ कि छैन । त्यो कुरामा पनि विचार पुयाउनु पर्छ ।

६. भीर पहिरो वा नदी कटानले असर नहुने खालको जग्गा हुनुपर्छ ।

७. जग्गाको तिरो तिरेको छ कि छैन । जग्गा रैकर अथवा गुठी कुनको हो त्यो पनि हेर्नुपर्छ । जग्गामा मोहीको हक छ कि छैन त्यो कुरामा पनि विचार पुयाएर मात्र जग्गा खरिद गर्नुपर्छ ।

८. नक्सा र भोग समान छ छैन जाँच्नुपर्छ । मुद्दा मामिला रोक्का भएको जग्गा लिनु हुदैन ।

९. उच्च विद्युत चाँप प्रसारण रेखा भन्दा १०-१५ मिटर टाढा जग्गा हुनुपर्दछ ।

घर किन्दा ध्यान दिनुपर्ने कुराहरु

१. घर कति सालमा बनेको हो, घर बनाउदा कस्तो किसिमको सामग्रीहरु प्रयोग गरिएको थियो आदि कुरा घर बनाउने व्यक्ति घर धनीलाई नै भेटेर सबै कुराकानी र विचार पुयाएर मात्र घर किन्नुपर्छ ।

२. घर पिलर सिस्टमको हो कि हैन त्यो कुरामा पनि विचार पुयाउनुपर्छ ।

३. भूकम्प प्रतिरोधात्मक घर बनेको छ कि छैन अथवा कति रेक्टर स्केल सम्मको भूकम्प थेग्न सक्छ त्यो कुरामा पनि विचार पुयाएर घर किन्नु राम्रो हुन्छ ।

४. घरको लोकेशन ठाउँ पनि विचार पुयाउनु पर्छ । आफ्नै कित्तामा बनेको र वरिपरि पर्याप्त जग्गा छोडेको छ छैन हेर्नुपर्छ ।

५. सेवा तथा सुविधाको हिसाबले कस्तो छ ? त्यो कुरामा पनि विचार पुयाउनु पर्छ । जस्तैः पार्किङ्ग, बत्ती, पानी, ढल आदिको व्यवस्था कस्तो छ ? त्यो कुरामा पनि विचार पुयाउनु पर्छ ।

६. वास्तुशास्त्र अनुसारको जग्गाको लोकेसन तथा बास्तुशास्त्र अनुसार घर बनेको छ कि छैन त्यो कुरामा पनि विचार पुयाएर घर किन्नु राम्रो हुन्छ ।

७. घरको मोहडा काठमाण्डौको हिसाबले पूर्व, दक्षिण छ कि छैन । घाम र पर्ने पानीको हिसावले गर्दा पूर्व, दक्षिण फर्केको घर उपयुक्त हुने हुदाँ यस कुरामा पनि विचार पुयाएर मात्र घर किन्नु राम्रो हुन्छ ।

८. कति फीटको बाटोमा घर बनेको छ । घरसम्म ट्याक्सी, कार, बस, मोटरसाइकल जान्छ कि जादैन त्यो कुरामा पनि विचार पु¥याएर घर किन्नु राम्रो हुन्छ ।

९. सार्वजनिक सेवा र सुविधाको हिसाबले घर भएको ठाउ कतिको महत्वपूर्ण छ त्यो कुरामा पनि विचार पुयाउनु पर्छ । जस्तैः– यातायातको सुविधा, विद्यालयको सुविधा, अस्पतालको सुविधा, किनमेल गर्नको लागी बजारको सुविधा, नगद कारोबार गर्नको लागी बैक तथा वित्तिय संस्थाहरुको सुविधा, सुरक्षाको सुविधा आदि धेरै कुरामा विचार पुयाएर घर किन्नुपर्छ ।

१०. समाजमा कस्ता किसिमका मानिसहरु बसोबास गर्छन । समाजमा आफु घुलमिल हुन सक्छु कि सक्दिन अर्थात त्यो किसिमको समाज मेरो लागी उपयुक्त छ कि छैन । त्यो कुरामा पनि विचार पुयाएर घर किन्नु राम्रो हुन्छ ।

११. प्राकृतिक तथा शान्त तथा सफा सुग्घरको वातावरण छ कि छैन । त्यो कुरामा पनि विचार पुयाउनु पर्छ । जस्तैः– गाडीको आवाज, कलकारखानाको आवाज, अन्य मेसिनरी सामानहरु चलाउदा आउने आवाज, मान्छेहरुको आवाज होहल्ला हुन्छ कि हुदैन आदि धेरै कुरामा विचार पुयाएर उपयुक्त शान्त तथा हरियाली वातावरणमा घर छान्नु उपयुक्त हुन्छ ।

१२. घरको कर तिरेको छ कि छैन ? जग्गा रैकर वा गुठीको के हो ? घर जग्गामा मोहीको स्वामित्व छ कि छैन आदि सबै कुरामा विचार पुयाएर मात्र घर किन्नुपर्छ ।

१३. घर किनेको ठाउँ वरीपरि खुल्ला ठाउँ छ कि छैन त्यो कुरामा पनि विचार पु¥याउनु पर्छ । भूकम्प आउदा भाग्नको लागी खुल्ला ठाउँ पनि हुन आवश्यक छ ।

१४. बर्तमान नगर वा ग्रामीण योजनाले पार्ने असर पनि हेर्नुपर्छ । कुन प्रयोजनका लागि घर लिने हो सो प्रयोजन गर्न पाइने हो होइन अध्ययन गर्नुपर्छ ।

– मालपोत खबर डट कम

No Comments

लकडाउन खुल्यो भने के गर्ने ?

–डा. रवीन्द्र पाण्डे, जनस्वास्वास्थ्य विज्ञ

लकडाउन खुल्यो भने कसरी गर्ने पूर्वतयारी ? यी हुन् २० सुझाव :

१. पोशाक : मास्क, पंजा, चस्मा, विन्ड चिटर, ट्राउजर, ह्याण्ड स्यानिटाइजर, साबुनपानीले धुन मिल्ने सेन्थेटिक जुत्ता ।

२. बाटोमा : मान्छेलाई साइड दिने, ६ फिटको व्यक्तिगत दुरी कायम गर्ने सतर्कता र धैर्यता ।


३. काम गर्ने ठाउँमा : साबुनपानी, ह्याण्ड स्यानिटाइजर, ६ फिटको दुरीमा बस्ने, काम गर्ने ठाउँ र प्रणाली ।

४. व्यक्तिगत अभ्यास : खोक्दा, हाच्छ्युं गर्दा, बोल्दा अरु मान्छेअघिं नगर्ने । आफ्नो कुहिनामा, मान्छे नभएको साइडतिर फर्केर, टिस्यु पेपर वा रुमाल प्रयोग गरेर मात्र हाच्छ्युं गर्ने / खोक्ने । त्यसपछि टिस्यु पेपर, मास्क सुरक्षित डिस्पोज गर्ने । कपडाको रुमाल प्रयोग गरेको भए साबुनपानीले धोएर सफा गर्ने । मास्क तथा अनुहारमा हात नलग्ने । सेवाग्राहीसंग दुरी कायम गर्ने । सेवाग्राहीलाई दुरी कायम गर्ने चित्रसहितको पोष्टर टाँस्ने, साबुनपानी / स्यानिटाइजरको ब्यबस्था गर्ने ।

५. भिडभाड : आफु पनि भीडमा नजाने, आफ्नो कारणले भीड नगराउने ।

६. किनमेल : सपिंग कम्प्लेक्स, डिपार्टमेन्टल स्टोर, तरकारी बजारबाट सामान नकिन्ने । घर नजिकको पसलबाट सामान किन्ने वा अनलाइन अर्डर गर्ने । किनमेल गर्दा व्यक्तिगत दुरीको ख्याल गर्ने ।

७. अस्पताल : सानोतिनो समस्यामा अस्पताल नजाने, गाह्रो भएमा जहाँ भीड हुँदैन, त्यहाँ जाने । व्यक्तिगत दुरी कायम गर्ने, मास्क / चस्मा लगाउने ।

८. सार्वजनिक यातायात : सकभर छोंटो दुरीको लागि बस नचढ्ने । लामो दुरी भएमा मास्क, चस्मा, पंजा लगाएर तथा व्यक्तिगत दुरी कायम गरेर मात्र बस चढ्ने । सार्वजनिक यातायातका साधनलाई नियमित संक्रमणरहित बनाउने / त्यसको अनुगमन गर्ने काम ट्राफिक प्रहरीले गर्ने ।

९. औषधि तथा खाधान्न : न्युनतम १ महिनाको स्टक राख्ने । प्राथमिक उपचारका साधन / औषधि अलिअलि भएपनि घरमा राख्ने ।

१०. मानसिक तयारी : कोरोना संक्रमण विश्वव्यापी भएकोले हाम्रो देश / स्थानमा पनि महामारी फैलिन सक्छ, आफुलाई पनि सर्न सक्छ, कोरोना नियन्त्रण हुन १-२ बर्ष लाग्न सक्छ, कोरोना संक्रमण हुँदैमा मृत्यु हुँदैन, यसको मृत्युदर ३ % मात्र छ ..लगायत तथ्य मनन गर्ने र कोरोना भाइरससंगै बाँच्ने मानसिक तयारी गर्ने ।

११. सहि सूचना : आफ्नो स्वार्थको लागि सनसनीपूर्ण तथा भ्रमात्मक समाचार पस्किने समचार नहेर्ने / नसुन्ने । असम्बन्धित क्षेत्रको व्यक्तिको कुरा विश्वास नगर्ने । जिम्मेवार मेडिया तथा स्वास्थ्यकर्मीको कुरामा मात्र विश्वास गर्ने ।

१२. मितव्ययी : कोरोना संक्रमण लम्बिएमा आफ्नो पारिवारिक अर्थतन्त्र कसरी धान्ने भनेर योजना बनाउने । अनाबश्यक खर्च नगर्ने । बाहिर खाना / खाजा नखाने । सहरमा परिवार पाल्ने सम्भावना नभए आफ्नो गाउँ गएर खेतीपाती गर्ने । बच्चालाई गाउँको स्कुलमा पढाउने ।

१३. घर फर्केपछि : कामबाट घर फर्केपछि बाहिरी पोशाक घरबाहिर खोल्ने, धुने, घाम लाग्ने ठाउँमा सुकाउने, नुहाउने । अनि अरु परिवारसंग भेट्ने ।

१४. घरभित्रको दुरी : जेष्ठ नागरिक / बिरामीसंग घटीमा १ मिटरको दुरी घरभित्र कायम राख्ने ।

१५. अत्यावश्यक तयारी : नजिकको एम्बुलेन्स, प्रहरी, स्वास्थ्य संस्था, आफ्नो चिकित्सक तथा सहयोगीको फोन नम्बर राख्ने ।

१६. आत्मबल : आत्मबल उच्च राख्ने । आफ्नो रोगसंग लड्ने क्षमताप्रति विश्वास गर्ने । मनमा डर, त्रास , चिन्ता आदिको पालनपोषण नगर्ने । उच्च मनोबलले कोरोना संक्रमण जित्न सक्छ ।

१७. व्यायाम : सकभर घरभित्र व्यायाम गर्ने । भीड नहुने ठाउँमा मास्क लगाएर तथा सामाजिक दुरी कायम गरेर दिनको एकपटक जगिंग गर्न सकिन्छ ।

१८. खानपिन : ताजा, मौसम अनुसारको तथा स्वस्थबर्धक खाना खाने । गुन्द्रुक, मस्यौरा लगायत बनाएर राख्ने । चुरोट, खैनी, रक्सी सेवन नगर्ने ।

१९. आत्मनिर्भरता : आफ्नो जग्गा, करेसाबारी, कौसी, छत, कोठाभित्र जे गर्न सकिन्छ, खेतीपाती गर्ने ।

२०. ब्यबसाय परिवर्तन : अबको २-३ बर्ष उत्पादन, बजारीकरण, वितरण, अनलाइन अर्डर / होम डेलिभरीको पेशा निकै चल्नेछ । तसर्थ जोखिम अवस्थामा रहेका ब्यबसाय परिवर्तन गर्ने । आदि ।

No Comments

प्रधानमन्त्री ज्यु लाई खुल्ला पत्र : प्रधानमन्त्री ज्यु के लकडाउन मात्रै कोरोना भाइरस नियन्त्रण गर्ने उत्तम बिकल्प हो ? के देशलाइ आर्थिक गति दिनु पर्दैन ?

सम्माननिय प्रधानमन्त्री ज्यु,
बिश्वब्यापी महामारी कोरोना भाइरस Covid-19 नियन्त्रणका लागि नेपाल सरकारले पटकपटक गरि आजको दिन सम्म आइपुग्दा लकडाउन ५४ औ दिनमा पुगेको छ । कोरोना भाइरस नियन्त्रणका लागि आजको दिन सम्म गरिएको लकडाउन एक हिसाबले सहि पनि हो । तर प्रधानमन्त्री ज्यु के लकडाउनले मात्रै कोरोना भाइरस नियन्त्रण हुन्छ ? तपाईं अनि तपाईंको सरकार र सरकार संचालनका लागि बनाइएका विभिन्न राजनैतिक, आर्थिक, सामाजिक, एबम रास्ट्रीय/अन्तर्राष्ट्रिय सल्लाहकारहरुलाइ लकडाउन के हो र के का लागि लकडाउन गरिन्छ जानकारी छ ? लकडाउन महामारी नियन्त्रणको एक प्रयास होला तर गतिशील मानव जीवन लाई चलायमान बनाइ राख्न एबम नेपाली समाजको दैनिकीलाई सहज बनाउन लक डाउन कदापि अन्तिम अस्त्र हुन सक्दैन । यो त केबल काम गर्न नचाहने, नीतिशास्त्रको फलो नगर्ने, निर्माण उद्योगका ब्याबसायिलाइ काम लगाउन नसक्ने, यति सम्म कि निजामती कर्मचारी शिक्षक समेतलाई काम लगाउन नसक्ने गैर जिम्मेवार सरकारले घरमै बसि बसि तलब थापेर अनि ठेक्का पट्टाको मोबलाइजेसनको रकम उठाएर मोज मस्ती निर्माणका ठेकेदारहरुलाइ अबसरको रुपमा लकडाउन प्रयोग गरिएको देखिन्छ । यदि सरकार यो महामारी प्रती संबेदनसिल हुदो हो त देशलाई आर्थिक र सामाजिक रूपमा अगाडी बढाउने सोच राख्दो हो त सेना, प्रहरि, स्वास्थ्यकर्मी बाहेकका ८०% निजामती कर्मचारी र शिक्षक अनि विषम परिस्थितिमा अनुभवी नेपाल सरकारबाट पेन्सन खाने एक्टिभ जनशक्ति लाई किन प्रयोग गर्न सक्दैन ? खुला सिमाका कारण भारतबाट संक्रमीत हरु नेपाल प्रवेश गरेको अवस्थामा सैनिक र प्रहरी सङ्ग समन्वय गरि बिना काम जनताले तिरेको करबाट तलब थाप्ने ती निजामती कर्मचारी र शिक्षक सिमामा सुरक्षामा समन्वय गर्ने काम मा प्रयोग गर्न सकिन्न ? त्यस्तै स्वास्थ सेवामा कार्यरत जनशक्ति सङ्ग समन्वय गरि हेल्थ डेस्क स्थापना भएका ठाउमा साथै क्वारेन्टाइन तथा आइसोलेसन वार्ड बनाउने ठाउमा प्रयोग गर्न सकिन्न प्रधानमन्त्री ज्यु ?


सम्माननिय प्रधानमन्त्री ज्यु, महामारीको अवस्थामा “लकडाउन” भनेको कोहि पनि मानिस एक स्थान बाट अर्को स्थानमा बिनाकारण वा अत्यावश्यक भन्दा अन्य अवस्थामा हिडडुल/ आबागमन नगर्ने जसका कारण एक दोश्रो बिचको सम्बन्ध कम हुने र जो कोहि संक्रमीत छन भने तुरुन्त पहिचान (Test) गरि निजलाइ एकान्त अवस्था (Isolate) गरि उपचार गर्ने । त्यस्तै संक्रमितको सम्पर्कमा आएका ब्यक्तिहरुलाई tracing गर्ने र तुरुन्त त्यो टोल समाजलाइ Tracking गरि स्थिति र अवस्थाको आधारमा सो क्षेत्रलाई सिल गरेर उपचार गर्ने । त्यस्तै सो लकडाउनको अवधिमा अझै सम्भाबित जोखिम न्यूनीकरणका लागि धेरै भन्दा धेरै परिक्षण गर्ने, लाखौंको संख्यामा क्वारेन्टाइन निर्माण गर्ने, आइसोलेसन वार्ड तयार गर्ने, आबस्यक औसधि, मेडिकल उपकरण, तालिम, जनशक्ति तयार, परिचालन तथा महामारी सङ्ग जुध्ने उपायहरु आम जनतालाई बिभिन्न सन्चार माध्यम बाट सिकाउने समय हो । देशका एक ठाउबाट अर्को ठाउँमा रहेका अलपत्र अवस्थामा रहेका नागरिक हरुको उद्दार गर्ने, बिदेशमा विभिन्न पेशा अथवा भ्रमण अथवा गोष्ठी सेमिनार वा अन्य जे सुकै कामले गयेका/रहेका ब्यक्तीहरुलाइ आवस्यकताका र अवस्थाका आधारमा उद्दार गर्ने समय हो ।


तर प्रधानमन्त्री ज्यु यो ५४ औ दिनको लकडाउनको अवस्थामा तपाईं र तपाईंको सरकारले के गर्यो ? यस्तो विषम परिस्थितिमा समेत तपाई र तपाईंको सरकार सत्ताको सिनोझम्टी, पार्टी फुटाउने बिधेयक, साम्सद अपहरण र लकडाउन बाहेक तपाईंको सरकारले केही गरेको देखिदैन । के यसरिनै सधै लकडाउन गरेर देश चल्छ ? अबको अवस्थामा यो बिश्व महामारी कहिले टुंगिन्छ कोहि कसैले दावी गर्ने अवस्था छैन । त्यस्तै बिश्व स्वास्थ्य सङ्गठनले समेत यो महामारी अनिश्चित समय सम्म लम्बिने घोषणा गरि सकेको छ ।अब त यो महामारी सङ्ग कसरी “अभ्यस्त” हुने जनताको दैनिकी कसरी सहज बनाउने, महामारीका कारण आफ्नो कर्म थलो छोडेर जन्म थलो पसेका नागरिकलाई कसरी काममा फर्काउने सम्भव भये सम्म उनिहरुलाइ त्यही ठाउमा तिनिहरुको योग्यता र क्षमताको आधारमा रोजगारीको अवसर शिर्जना गरि त्यही बस्ने बाताबरण शिर्जना गर्ने । के छ सरकारको भावी योजना ?


प्रधानमन्त्री ज्यु , चालू आर्थिक बर्षको ८ महिनामा २३% बिकास खर्च गरेको सरकारले त्यस पछिको चार महिना कोरोना भाइरसलाई निहु पार्ने मेलो पाएको छ। किन कि तपाईं र तपाईंको सरकार नेपाली जनता प्रती संबेदनसिल छैन भन्ने कुरो बिगतको २ बर्षको सरकार संचालनको तरिका बाट नै पुष्टि भैसकेको छ ।


अन्तयमा सम्माननिय प्रधानमन्त्री ज्यु लडाउन महामारी नियन्त्रणको उपाय होला तर अर्थ ले नै देश र जनताको भविस्य निर्धारण गर्छ । फेरि ती काम गर्न नचाहने तपाईंको सल्लाहकारको भर परेर लकडाउन बढाउने प्रयास गरियो भने देश अझै चरम आर्थिक संकटमा फस्ने छ । रोजगारी गुमाएका जनशक्ति सडकमा उत्रने अवस्था आउन सक्छ । जनता तथा ब्याबसायिले लिएको रिन तथा त्यसमा लाग्ने ब्याज नतिरे पछि बैंक बित्त कम्पनी चाडैंनै टाट पल्टिने छ्न । भने ठुला ब्याबसायी समेत टाट पल्टेर पलायन हुने छ्न, भने देश आफै टाट पल्टिएको तपाईंको बिद्द्वान अर्थमन्त्रीले घोषणा गर्ने दिन चाडै आउन सक्छ । अत सम्माननिय प्रधानमन्त्री ज्यु पार्टी पंक्तिका आसेपासेका जालमा नफस्नु होला सहि निर्णय यहाले नै लिनु उपयुक्त हुने छ । यदि हजुरको सरकारले आम नागरिकको तर्फबाट पनि बिचार र अनुभवको आवस्यकता महसुस गर्छ भने यो महामारी नियन्त्रण र आम जनताको आर्थिक सामाजिक अवस्था सुचारु गर्ने नयाँ मोडेल निर्माण गर्न भोलेन्टरको रुपमा सहयोगिको भुमिका निर्बाह गर्न म पनि तयार छु ।
सचेत नागरिकको तर्फबाट ।


दिलिप न्यौपाने, द रियलटर्स बाट हुनुहुन्छ। ( स्रोत:
दिलिप न्यौपाने ज्युको फेसबुक)